Τρεις είναι οι θεμελιώδεις στόχοι, των οποίων την επίτευξη, ένα κυρίαρχο κράτος, πρέπει να επιδιώκει παντοιοτρόπως. Την πλήρη απασχόληση, την προστασία της αξίας του εθνικού νομίσματος και την παροχή αξιοπρεπών μισθών, συντάξεων και υγείας...
του ΣΠΥΡΟΥ ΣΤΑΛΙΑ*
Τα μέσα που έχει μια κυβέρνηση για να επιτύχει αυτούς τους στόχους είναι η φορολογία και οι δαπάνες του κράτους, ο δανεισμός και η αποπληρωμή των δανείων του και η έκδοση και κυκλοφορία νέου χρήματος καθώς και η απόσυρση του.
Άλλα μέσα δεν υπάρχουν, όποια μορφή και αν πάρει ένα καθεστώς, εκτός από τις χώρες τις ΕΕ, που τα μέσα είναι λιγότερα και...
κατά συνέπεια στόχοι και δημοκρατία συρρικνώνονται.
Ο τρόπος υλοποίησης των στόχων αυτών, με τα δεδομένα μέσα, αφορούν σε πολιτικές που τα κόμματα θα εισηγηθούν και ο Λαός θα αποφασίσει.
Εδώ τίθεται το ερώτημα. Μπορούμε με το ευρώ τους παραπάνω στόχους να τους ικανοποιήσουμε; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Και γιατί όχι;
Γιατί η αξία του ευρώ είναι αντίστροφη του επιπέδου απασχόλησης. Η πραγματική του αξία του ευρώ δεν στηρίζεται στην δαπάνη του για να παραχθεί πλούτος αλλά στον αποθησαυρισμό του, γιατί είναι σαν τον χρυσό. Ως προς την παραγωγή του ΑΕΠ, το ευρώ είναι ουδέτερο, δηλαδή δεν επηρεάζει την παραγωγή και την απασχόληση. Η χρήση του ευρώ απαιτεί διαρκή λιτότητα και υψηλή ανεργία. Είναι ξένο νόμισμα.
Ας πάμε να δούμε το ίδιο θέμα, δηλαδή την πλήρη απασχόληση, την διατήρηση της αξίας του νομίσματος και τους αξιοπρεπείς μισθούς, έχοντας κατά νου ένα κράτος που εκδίδει το δικό του νόμισμα.
Πως ένα τέτοιο κράτος λειτουργεί με τα παραπάνω μέσα. Ας αρχίσουμε με ένα απλό ορισμό με το τι είναι αυτό το εθνικό νόμισμα, το εθνικό χρήμα.
Το χρήμα είναι μια αφηρημένη αξία που την εκδίδει το κράτος. Γίνεται αποδεκτό αυτομάτως, όχι γιατί πίσω από αυτό κρύβεται χρυσός ή άλλα πολύτιμα μέταλλα ή οτιδήποτε άλλο έχει αξία -τι μύθος και αυτός- αλλά γιατί απλά το κράτος σε αυτό εισπράττει φόρους και γενικά στις συναλλαγές του αυτό αποδέχεται ως νόμιμο χρήμα. Έτσι γίνεται καθολικά αποδεκτό χωρίς άλλο μυστήριο! Η αξία του καθορίζεται από την δυνατότητα που έχει να απαιτεί δικαιώματα κάποιος επί της μελλοντικής παραγωγής. Η παραγωγή πραγματοποιείται ακριβώς επειδή το χρήμα έχει αυτή την εξωτερική αξία. Η αξία του χρήματος είναι τόσο πιο μεγάλη όσο η απασχόληση τείνει προς την πλήρη απασχόληση.
Ας αναλύσουμε λίγο τον παραπάνω ορισμό σε ορισμένα θέματα που τρόπον τίνα αποτελούν το Αλφαβητάριο του Εθνικού Νομίσματος ως προς τους στόχους του και τα μέσα.
ΚΡΑΤΟΣ ΠΟΥ ΕΚΔΙΔΕΙ ΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΠΤΩΧΕΥΕΙ
Ένα κράτος πτωχεύει για τέσσερεις λόγους. Όταν ως νόμισμα έχει τον χρυσό ή το ευρώ άλλο ξένο νόμισμα, όταν έχει σταθερή ισοτιμία αναφερομένη σε ξένα νομίσματα ή χρυσό, όταν έχει εξωτερικό δανεισμό σε ξένα νομίσματα ή χρυσό ή ευρώ και όταν έχει εσωτερικό δανεισμό σε ξένα νομίσματα ή χρυσό ή ευρώ. Η Ελλάδα πτώχευσε το 1827, το 1832, το 1843, το 1893, το 1932, το 1945 και το 2010 και συνέτρεχαν οι παραπάνω προϋποθέσεις. Με άλλα λόγια, όσες φόρες πτώχευσε δεν είχε δικό της νόμισμα.
Ήσαν σπάνιοι οι πόροι στην Ελλάδα για να γίνουν επενδύσεις ή σπάνιος ο χρυσός και το ευρώ; Το ξένο κεφάλαιο επενδύει εκεί όπου υπάρχει η υψηλότερη απόδοση. Τα υπόλοιπα τα αφήνει, και η φτώχεια, η πτώχευση και η υποταγή είναι το επακόλουθο. Απλά λοιπόν σπάνιο ήταν το χρήμα, όπως σήμερα το ευρώ, που δεν πραγματοποιούνται επενδύσεις και όχι σπάνιοι οι εθνικοί πόροι.
Ε, λοιπόν αν μια ανθρωπινή σύμβαση καταντά το χρήμα σπάνιο και τους ανθρώπους και κράτη φτωχά, και αλλά πάμπλουτα και ισχυρά, ας φτιάξουμε μια άλλη σύμβαση που θα κάνει το χρήμα άφθονο και θα καλυτερεύσει την ζωή όλων μας. Τι το πιο απλό.
Ένα κράτος λοιπόν που εκδίδει το δικό του νόμισμα είναι αδιανόητο να πτωχεύσει. Πάντα μπορεί να δαπανά, να αποπληρώνει τις υποχρεώσεις του, να αγοράζει οτιδήποτε του είναι αναγκαίο για να επιτύχει τους στόχους του.
Το χρήμα που δαπανά μια κυβέρνηση δεν προέρχεται από κάπου, δεν το παίρνει από κάπου, δεν πέφτει από τον ουρανό, και δεν κοστίζει τίποτα να παραχθεί. Το χρήμα δημιουργείται στην εποχή μας από ένα κομπιούτερ, που κάποιος πληκτρολογεί αριθμούς. Δηλαδή θέλει το κράτος να πληρώσει έναν προμηθευτή του ή μισθούς και συντάξεις; Απλά πληκτρολογεί ένα ποσό στο λογαριασμό του δικαιούχου και το πράγμα τελείωσε. Δεν γίνονται ατέλειωτες συσκέψεις σε eurogroup για να βρεθεί το χρήμα. Ένα κράτος που εκδίδει το νόμισμα του ποτέ δεν πτωχεύει και δεν έχει κανένα περιορισμό στις δαπάνες του.
ΠΛΗΡΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ
Εφ’ όσον το κράτος που εκδίδει το δικό του νόμισμα και δεν έχει κανένα περιορισμό ως προς τις δαπάνες του, τότε:
1. Η Κυβέρνηση θα πρέπει να διατηρεί το επίπεδο της εθνικής δαπάνης-ζήτησης ανάλογα με το ύψος της απασχόλησης. Αν υπάρχει ανεργία, τότε η Κυβέρνηση θα πρέπει να μείωση τους φόρους και να αυξήσει τις κρατικές δαπάνες με στόχο την πλήρη απασχόληση. Αν μετά υπάρξει μεγάλη δαπάνη που υπονομεύει την αξία του νομίσματος (πληθωρισμός) η κυβέρνηση κάνει το αντίθετο, αυξάνει τους φόρους και μειώνει τις δαπάνες της.
2. Η Κυβέρνηση πρέπει να διατηρεί τα επιτόκια σε αυτό το ύψος που να καθιστούν τις επενδύσεις εφικτές. ‘Δανείζεται’ χρήματα από τους πολίτες μέσω ομολόγων ή αγοράζει τα ομόλογα δίνοντας χρήμα πίσω για να μπορεί να διατηρεί τα επιτόκια στο ύψος που κάνει ελκυστικές τις επενδύσεις.
3. Κάνοντας αυτά η Κυβέρνηση θα πρέπει να αδιαφορεί για το αν ο προϋπολογισμός της είναι ελλειμματικός όσο και αν είναι το έλλειμμα είναι υψηλό. Αν πάλι χρειαστεί να είναι πλεονασματικός αυτό πάλι μπορεί να το κάνει. Όλα γίνονται σύμφωνα με την απασχόληση, την αξία του νομίσματος και τις ικανοποιητικές αμοιβές. Οι έννοιες ελλειμματικός ή πλεονασματικός προϋπολογισμός δεν είναι καλές ή κακές, απλά είναι καταστάσεις για την επίτευξη στόχων. Τι προκύπτει από τις παραπάνω προτάσεις;
Η ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΙΚΟ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ ΓΙΑ ΝΑ ΔΑΠΑΝΗΣΕΙ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΤΑ, ΟΠΩΣ ΜΕ ΤΟ ΕΥΡΩ
Η πλήρης απασχόληση και η διατήρηση της αξίας του νομίσματος είναι θεμελιώδη προαπαιτούμενα για την αξιοπρεπή διαβίωση των πολιτών μιας χώρας. Τέτοια θέματα ποτέ δεν αφήνονται στην ‘ελεύθερη αγορά’.
Αφού το χρήμα είναι δημιούργημα του κράτους, το κράτος πρέπει το δημιούργημα του αυτό, το χρήμα, να το προστατεύει ως προς την αξία του, για λογαριασμό των πολιτών του.
Η φορολογία λοιπόν δεν είναι μέσο για να βρει το κράτος χρήμα για να το ξοδέψει μετά, όπως πολλοί αφελώς πιστεύουν, αφού το εκδίδει. Είναι μέσο για την προστασία της άξιας του νομίσματος. Με άλλα λόγια, μέσω της φορολογίας το κράτος, αποσύρει χρήμα από την οικονομία για να διατηρήσει την αξία του νομίσματος, για να προστατεύει την οικονομία από τον πληθωρισμό. Το χρήμα αυτό μετά το πετάει, το καταστρέφει. Όταν η οικονομία θερμανθεί επιβάλλεται φορολογία για την προστασία της αξίας του νομίσματος. Όταν η οικονομία μπαίνει σε ύφεση η φορολογία μειώνεται και οι δαπάνες του κράτους αυξάνονται για την δημιουργία θέσεων εργασίας.
Οίκοθεν νοείται, ότι η φοροδιαφυγή σε ένα κράτος που εκδίδει το δικό του νόμισμα, όπως και ο πληθωρισμός που πάντα έχει αιτία τους πολιτικούς εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, πρέπει να θεωρούνται εγκλήματα ειδεχθή, αφού αυτά υπονομεύουν την αξία του νομίσματος. Είναι εγκληματικές πράξεις εναντίον όλων.
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΔΕΝ ΔΑΝΕΙΖΕΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΔΑΠΑΝΗΣΕΙ, OΠΩΣ ΜΕ ΤΟ ΕΥΡΩ
Πόσος καυγάς γίνεται με τα ομολόγα του Ελληνικού Δημοσίου, αν θα τα δεχτεί ο κύριος Ντράγκι ή δεν θα τα δεχτεί, ή πόσα θα δεχτεί, και ένας ολόκληρος λαός υποφέρει. Αν είναι δυνατόν. Στείλετε στο διάολο την ΕΚΤ να τελειώνουμε.
Σε μια χώρα που εκδίδει το δικό της νόμισμα το κράτος πουλάει ομολόγα ή αλλιώς ‘δανείζεται’, πολύ άστοχη λέξη, για τον εξής απλό και σπουδαίο λόγο.
Αποσύρει χρήμα από την αγορά ή ρίχνει χρήμα στην αγορά, πουλώντας ομόλογα του ή αγοράζοντάς τα πίσω, για να διατηρεί τα επιτόκια σε ένα ορισμένο ύψος που θα ενθαρρύνουν τις επενδύσεις. Δεν είναι πράξη χρηματοδότησης του κράτους, αλλά πράξη προστασίας των επενδύσεων, μέσω του μηχανισμού στήριξης του επιτοκίου, σε ένα ορισμένο ύψος. Τελεία και παύλα.
Αυτό πολλοί το λένε ‘έλλειμμα’, όταν το κράτος πουλάει ομόλογα. Φυσικά είναι ογκώδες λάθος. Απλώς είναι μια οικιοθελής κατάθεση στο κράτος, σε ένα λογαριασμό αποταμιευτικό, που όταν λήξη, το κράτος δίνει πίσω τα λεφτά σου με τόκο. Με άλλα λόγια, όταν ένα Ταμείο ας πούμε, ή ένας ιδιώτης, αγοράζει ένα ομόλογο του Κράτους παίρνει τα λεφτά του από ένα λογαριασμό της Τράπεζας που τα έχει και τα καταθέτει σε ένα άλλο λογαριασμό του Κράτους. Όταν λήξει το ομόλογο ή το ανανεώνει ή παίρνει πίσω τα χρήματα του με τόκο.
Όταν μια Τράπεζα έχει πολλές καταθέσεις λέμε πόσο ισχυρή είναι. Όταν ένα κράτος έχει πολλές καταθέσεις λέμε έχει ‘έλλειμμα’ και ‘χρεωστάει’. Αυτό λέγεται ψυχική τύφλωση ή παράκρουση ή και άγνοια. Πολλοί μάλιστα λένε ότι όσο πιο μεγάλο το έλλειμμα και μακροχρόνιο, θα βαρύνει τα παιδιά μας και εμείς θα έχουμε να πληρώσουμε πιο πολλούς φόρους. Αυτό ισχύει για το ευρώ, αλλά για ένα κράτος που εκδίδει το νόμισμα του αυτό ως επιχείρημα είναι γελοίο. Το ‘έλλειμμα’ του κράτους είναι ο πλούτος μας ή αποταμίευση μας.
Συνοψίζοντας, η φορολογία και ο ‘δανεισμός’ ή ‘έλλειμμα’ του κράτους δεν είναι πράξεις χρηματοδότησης του κράτους για να δαπανήσει αυτό μετά, αλλά πράξεις που αποσκοπούν στην πλήρη απασχόληση μέσω επενδύσεων, και στην προστασία της αξίας του νομίσματος. Πάντα προηγείται η δαπάνη της είσπραξης και όχι η είσπραξη της δαπάνης.
Η δαπάνη του κράτους για την πλήρη απασχόληση, ποτέ δεν περιορίζεται από την ικανότητα του να φορολογεί ή να δανείζεται όπως με το ευρώ.
ΕΕ-ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΥΡΩ: ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΕΤΕ ΓΙΑ ΝΑ ΧΡΗΜΤΟΔΟΤΕΙΤΕ ΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ
ΕΘΝΙΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑ: OI ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΕΙΣ
Η ΕΕ και οι νεοφιλελεύθεροι μέσα από την απαράμιλλη σοφία τους, μας έχει διαμηνύσει ότι για να γίνουν επενδύσεις στην Ελλάδα, και η χώρα να έχει μια αυτοδύναμη ανάπτυξη, θα πρέπει η οικονομία της να αποταμιεύει για να χρηματοδοτεί τις επενδύσεις. Φυσικά αυτό είναι μια τεράστια ανοησία. Σε μια οικονομία που παράγει, η δαπάνη που γίνεται, θα πρέπει να ίση με τα συνολικά εισοδήματα της οικονομίας, έτσι ώστε ότι παράχτηκε να πουληθεί για να ξαναπαραχτεί. Αν κάποιος αποταμιεύσει πιο πολύ, δεν δαπανήσει, τότε κάποιος άλλος θα πρέπει να δαπανήσει παραπάνω, έτσι ώστε η οικονομία να παράξει πάλι το ίδιο. Αν αυτό δεν συμβεί το αποτέλεσμα θα είναι μείωση της παραγωγής και ανεργία.
Με άλλα λόγια η αποταμίευση δεν παράγει χρηματικά κεφάλαια για επενδύσεις, αντίθετα η αποταμίευση τα μειώνει με αποτέλεσμα την ανεργία και την μείωση της παραγωγής και την περαιτέρω μείωση των αποταμιεύσεων. Παράδοξο αλλά αληθές.
Σε αυτή την περίπτωση το κράτος θα πρέπει να έλθει και να καλύψει το κενό της δαπάνης στην κατανάλωση και την επένδυση και να αποκαταστήσει την πλήρη απασχόληση. Οι δαπάνες δεν έχουν κάποιο όριο σε ένα κράτος που εκδίδει το δικό του νόμισμα.
Κατά συνέπεια το ποσό που αποταμιεύουμε εξαρτάται από το εισόδημα μας, και το εισόδημα μας από τις επενδύσεις που πραγματοποιούμε. Δηλαδή οι αποταμιεύσεις εξαρτώνται από τις επενδύσεις και το αντίθετο είναι λάθος. Στην ΕΕ ισχυρίζονται αυτό το αντίθετο.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ
Ας υποθέσουμε για μια στιγμή ότι έχουμε δημιουργήσει ένα τέτοιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και υγείας που είναι πλήρως χρηματοδοτημένο. Στο κάθε συνταξιούχο αντιστοιχεί ένα ικανό πόσο για την σύνταξη του και την ιατροφαρμακευτική του περίθαλψη. Ας υποθέσουμε επίσης ότι η συνολική δαπάνη στην οικονομία δεν είναι στο επίπεδο της πλήρους απασχόλησης και ακόμα η κυβέρνηση λαϊκίζει και έχει αφήσει τον πληθωρισμό να τραβάει προς τα πάνω. Ποιο νομίζετε θα είναι το αποτέλεσμα μια τέτοιας κατάστασης για το ‘εξασφαλισμένο’ σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και υγείας; Είναι απλό, σε λίγο καιρό θα καταρρεύσει λόγω πληθωρισμού, από την έλλειψη αγαθών στην αγορά.
Άρα το πρόβλημα των συντάξεων και της υγείας δεν έχει να κάνει με την χρηματοδότηση του, σε μια χώρα που εκδίδει το δικό της νόμισμα, ή πόσοι εργαζόμενοι, πόσους συνταξιούχους, μπορούν να τρέφουν από τους τρεχούμενους μισθούς τους και εργασία τους και άλλα τέτοια παλαβά που μας ζαλίζουν.
Έχει να κάνει με το κατά πόσο η οικονομία δουλεύει στο επίπεδο της πλήρους απασχόλησης με ελάχιστες πληθωριστικές πιέσεις. Το πραγματικό ερώτημα λοιπόν, που επιλύεται πολιτικά, ανάλογα με τις επιλογές του Λαού, είναι πόσο από το ΑΕΠ θα προσφέρουμε στους απόμαχους της εργασίας με μορφή κατανάλωσης αγαθών και υγείας και οτιδήποτε άλλο. Αυτό είναι το πραγματικό κόστος για μας και όχι η χρηματοδότηση, που είναι απλή πληκτρολόγηση αριθμών στους λογαριασμούς των δικαιούχων.
Σήμερα, με το ευρώ, κάνουν μελέτες για το πόσο θα πρέπει να μειωθούν και άλλο οι συντάξεις, για να έχουμε πιο πολύ χρήμα στο μέλλον, με λιγότερες απολαβές, για πιο πολλούς συνταξιούχους, ενώ ταυτόχρονα λόγω των επιπρόσθετων αποταμιεύσεων, το ΑΕΠ μειώνεται, η χώρα έχει αποαγροτοποιηθεί και αποβιομηχανοποιηθεί και τα έλλειμμα αυξάνονται. Τι είναι αυτά, ο ένας δουλεύει τον άλλον;
ΤΟ ΕΛΛΕΙΜΑ ΣΤΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ
Ο πραγματικός πλούτος ενός έθνους συνίσταται από την παραγωγή που καταναλώνει, από τις εισαγωγές που καταναλώνει μείον τις εξαγωγές, που ως αγαθά καταναλώνονται από αλλά έθνη που τα εισάγουν. Με άλλα λόγια οι εισαγωγές ανεβάζουν το επίπεδο της ζωής μας, είναι όφελος, ενώ οι εξαγωγές είναι ένα πραγματικό κόστος, αφού είναι αγαθά που παράγουμε, αλλά δεν θα καταναλώσουμε.
Ακόμα το έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών είναι όφελος με την έννοια ότι ένα πλήθος αγαθών εισέρχονται στη χώρα με αντάλλαγμα το εθνικό νόμισμα, που σημαίνει ότι η μεταφορά εθνικού νομίσματος σε ξένο κάτοχο, αποτελεί μελλοντική αξίωση δική του, επί της εθνικής παραγωγής. Όσο λοιπόν το νόμισμα είναι αποδεκτό, επιθυμεί κάποιος να το διακατέχει, το έλλειμμα δεν μπορεί να αποτελεί πρόβλημα! Όταν πάψουν να επιθυμούν να διακατέχουν το νόμισμα σου τότε δεν θα μπορείς να εισάγεις. Γιατί να πάψει ο υπόλοιπος κόσμος να επιθυμεί το νόμισμα σου; Δυο είναι οι αιτίες. Ο πρώτος και σημαντικότερος λόγος είναι ότι η οικονομία δεν δουλεύει στο επίπεδο της πλήρους απασχόλησης και ο δεύτερος είναι οι εσωτερικές πληθωριστικές πιέσεις. Και οι δυο καταμαρτυρούν πολιτική αδυναμία και λαϊκισμό.
Κατά συνέπεια σε μια μικρή ανοικτή οικονομία το έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών είναι πάντα υποστηρίξιμο όταν η χώρα εκδίδει το δικό της νόμισμα, στοχεύει στην πλήρη απασχόληση και προστατεύει εσωτερικά την αξία του νομίσματος της. Ως προς την εξωτερική αξία του νομίσματος, με την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων σήμερα, το νόμισμα αφήνεται ελευθέρα να διακυμαίνεται.
Στην ΕΕ με την περισσή σοφία τους τα βλέπουν τα πράγματα ανάποδα. Μας επιβάλλουν μισθούς πείνας για να γίνουμε εξαγωγική χώρα χωρίς να μπορούμε λόγω μισθών μετά να εισάγουμε τίποτα. Δεν έχουν αντιληφθεί ότι το εμπόριο είναι επωφελές όταν τα συναλλασσόμενα μέρη έχουν επιτύχει την πλήρη απασχόληση πριν τις εμπορικές πράξεις.
Εδώ ολοκληρώθηκε το Αλφαβητάριο του Εθνικού Νομίσματος. Ίσως μπορεί να προστεθούν και άλλα ‘γράμματα’, αλλά έχω την αίσθηση ότι και με αυτά μπορούμε να γράψουμε μια νέα Ιστορία για μας στο πλαίσιο μιας υγιούς Δημοκρατίας και ανθούσας Οικονομίας, κάτι που το ευρώ δεν μας το εξασφαλίζει.
*Ο Σπύρος Στάλιας είναι Οικονομολόγος ΜΑ, Ph.D και πρ. Διευθύνων Σύμβουλος ΟΛΠ.
