Με το νέο Μνημόνιο η Ελλάδα παρέδωσε όλα της τα όπλα!
Από την Ισοτιμία
Συνέντευξη στον Σπύρο Αλεξίου
Ο Πάνος Παναγιώτου, χρηματιστηριακός τεχνικός αναλυτής, που μένει στο Λονδίνο, έχει ζήσει μέσα από το σύστημα την κρίση του 2007-2008 και τη «μετανάστευσή» της στην ηπειρωτική Ευρώπη.
Γνωρίζει από πρώτο χέρι τους πραγματικούς «ξενιστές» της ίωσης που έπληξε την Ελλάδα και μας αποκαλύπτει ότι οι πολίτες των ευρωπαϊκών κρατών θα επωμιστούν για δεκαετίες το τεράστιο βάρος διάσωσης μιας ελίτ τραπεζικών ιδρυμάτων και των συνεργατών τους, και θα πληρώσουν το τίμημα της απόφασης των κυβερνήσεών τους να χορέψουν ένα καταστροφικό ταγκό με τους ισχυρότερους εκπροσώπους των αγορών, τόσο στα «καλά» χρόνια της οικονομικής ευημερίας όσο και στα δύσκολα της δεινής κρίσης.
Ο Πάνος Παναγιώτου είναι διευθυντής της Greek Society of Technical Analysis (Βρετανία), της World Technical Analysis Educational Company και του XrimaNewsgr Το 2010 βραβεύτηκε στο 8ο Πανελλήνιο Χρηματιστηριακό Συνέδριο του ΣΕΔ στην Αθήνα για την πολυετή προσφορά του στον τομέα της χρηματιστηριακής τεχνικής ανάλυσης. Είναι μόνιμος κάτοικος της Βρετανίας, αλλά επισκέπτεται συχνά την Ελλάδα.
Είχε η ελληνική κυβέρνηση το περιθώριο να διαπραγματευτεί μια καλύτερη συμφωνία διάσωσης; Υπήρξαν ευκαιρίες οι οποίες πήγαν χαμένες;
Υπάρχουν πάρα πολλά στοιχεία που φανερώνουν ότι μια ανεξέλεγκτη ελληνική πτώχευση κατά τη διάρκεια του 2009, του 2010 ή του 2011 θα προκαλούσε πανευρωπαϊκό τσουνάμι και διεθνές χάος. Αυτό, αν η Ελλάδα παρέμενε εντός ευρώ. Γιατί αν η πτώχευση συνοδευόταν από αποχώρηση από την Ευρωζώνη, ο κόσμος θα κινδύνευε με επιστροφή σε ένα χρηματοοικονομικό Μεσαίωνα. Έτσι η Ελλάδα είχε τη δυνατότητα να κάνει μια εντελώς διαφορετική διαπραγμάτευση με την τρόικα, αν υποθέσουμε ότι, όντως, διαπραγματεύτηκε έστω και στο ελάχιστο μαζί της. Κάτι το οποίο δεν προκύπτει από τις διαθέσιμες πληροφορίες.
Είναι πια κοινό μυστικό ότι τα πακέτα διάσωσης της Ελλάδας σώζουν, στην πραγματικότητα, τις ξένες τράπεζες. Υπάρχει τρόπος, εδώ που είμαστε, να σωθούν από αυτή την κρίση οι Έλληνες;
Το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα είναι τραπεζοκεντρικό και ο ρόλος και η θέση της τραπεζικής ελίτ σε αυτό κάνουν μια ομάδα τραπεζών να είναι τόσο άρρηκτα δεμένη μαζί του και μπολιασμένη μέσα του, που η ίδια η επιβίωση του συστήματος να καταλήγει να συνδέεται και να εξαρτάται από την ευρωστία τους. Είδαμε πρόσφατα τι συνέβη, για παράδειγμα, όταν κατέρρευσε η Lehman Brothers, προκαλώντας διεθνή πανικό, τραπεζική και χρηματιστηριακή κρίση και χρηματοπιστωτική ασφυξία σε χώρες στις πέντε ηπείρους.
Έτσι, αντί η πρώτη μέριμνα σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης να είναι η προστασία και η προφύλαξη των κρατών και των πολιτών, συμβαίνει τα κράτη και οι πολίτες να επωμίζονται το μεγαλύτερο οικονομικό βάρος, προκειμένου να διασώσουν τις τράπεζες. Πρόκειται για μια χρηματοοικονομική ανωμαλία του μοντέρνου κεφαλαιακού συστήματος, η οποία είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει εξαιτίας της ίδιας της δομής του.
Όταν ξέσπασε η ελληνική κρίση, ο ευρωπαϊκός τραπεζικός κλάδος απειλήθηκε με κατάρρευση και ο αμερικανικός με μια οξεία κρίση, η οποία θα έβρισκε το δρόμο της προς ολόκληρο τον κόσμο μέσω των χρηματοοικονομικών διαδρομών.
Μια ελληνική πτώχευση θα έφερνε άμεσες απώλειες δεκάδων δισεκατομμυρίων σε γαλλικές, γερμανικές και ελβετικές τράπεζες προκαλώντας, μεταξύ άλλων, τη δριμεία υποβάθμισή τους από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης και την εκτόξευση του κόστους δανεισμού τους από τις αγορές. Αυτό θα προκαλούσε ένα κύμα πτωχεύσεων και κρατικοποιήσεων τραπεζών, το οποίο τελικά θα μόλυνε με τον ιό της υποβάθμισης και τα ευρωπαϊκά κράτη.
Μπροστά σε αυτό τον κίνδυνο, τέθηκε ως πρωταρχικός στόχος η διάσωση των τραπεζών μέσω της προσωρινής οικονομικής στήριξης της Ελλάδας. Δεν υπήρξε ποτέ σχέδιο ουσιαστικής διάσωσης της Ελλάδας. Δεν ήταν αυτός ο στόχος.
Επανερχόμενοι στο σήμερα, εξακολουθεί να υπάρχει τρόπος για να σωθεί η Ελλάδα όπως εξακολουθεί να μην αποτελεί αυτό πρωταρχικό στόχο των πακέτων διάσωσης.
Ποια θα ήταν η εναλλακτική οδός που, κατά τη γνώμη σας, θα έπρεπε να είχε ακολουθήσει η Ελλάδα από το ξέσπασμα της κρίσης;
Την είχα προτείνει τον Ιούλιο του 2010 και βάδιζε στα πλαίσια των εκτιμήσεων και των προτάσεων που είχαν καταθέσει τότε οι σημερινοί επίσημοι νομικοί σύμβουλοι της ελληνικής κυβέρνησης στις διαπραγματεύσεις για το PSI.
Εντελώς περιληπτικά, η ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να διαπραγματευτεί χωρίς καθυστέρηση ένα πρόγραμμα στήριξης. Το οποίο θα συμπεριλάμβανε, μεταξύ άλλων, οπωσδήποτε μια ουσιαστική αναδιάρθρωση του χρέους, έτσι ώστε αυτό να μειωνόταν άμεσα όσο το δυνατόν πιο κοντά στο 60% του ΑΕΠ, καθιστώντας το βιώσιμο.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε τότε από κοινού να στηρίξουν τις ευρωπαϊκές τράπεζες, ώστε να απορροφήσουν τις συνέπειες της ελληνικής αναδιάρθρωσης. Όπως γνωρίζετε, συνέβη το αντίθετο.
Η ελληνική κυβέρνηση, αφού πρώτα επικοινώνησε διεθνώς τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας που «ανακάλυψε» με την ανάληψη της εξουσίας το Σεπτέμβριο του 2009, με τον πιο επικίνδυνο τρόπο και προκαλώντας την οργή των αγορών, στη συνέχεια πέρασε σε μια κατάσταση άρνησης της πραγματικότητας: αντιμετώπισε μια ενδεχόμενη αναδιάρθρωση του χρέους ως τη χειρότερη επιλογή, μόνο για να πανηγυρίσει ένα χρόνο αργότερα ως θρίαμβο την απόφαση της Ε.Ε. για αναδιάρθρωση κατά 21%.
Μια αποσπασματική, επικίνδυνη και κατά γενική ομολογία αποτυχημένη πολιτική, η οποία αγνόησε όλα τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας, τόνισε με τρόπο εκκωφαντικό τις αδυναμίες της, έριξε τη χώρα στη μεγαλύτερη ύφεση και οικονομική τραγωδία που έχει ποτέ ζήσει στην ιστορία της, την αφόπλισε σταδιακά από κάθε διαπραγματευτικό της όπλο, για να έρθουν οι εκφραστές της σήμερα, περίπου 2,5 χρόνια από το ξέσπασμα της κρίσης, να θριαμβολογούν για το ενδεχόμενο λήψης και δεύτερου πακέτου διάσωσης και ολοκλήρωσης της πρώτης αναδιάρθρωσης. Που την επόμενη ημέρα της πραγμάτωσής της θα φέρει, στην καλύτερη περίπτωση, το ελληνικό χρέος στο 161% του ΑΕΠ, μειώνοντάς το άμεσα μόλις κατά 2% σε σχέση με τη σημερινή τιμή του.
Τι κρύβεται πίσω από το τελευταίο ράλι στα χρηματιστήρια; Μήπως η ελληνική κρίση έχει τελειώσει για τις αγορές; Και κατά πόσο μπορεί να έχει συνέχεια αυτή η βελτίωση του χρηματιστηριακού κλίματος;
Κρύβεται το νέο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για παροχή δανείων στις ευρωπαϊκές τράπεζες. Το πρόγραμμα μειώνει τόσο το νομισματικό όσο και το ρίσκο πτώχευσης των τραπεζών, διευκολύνοντας την ανακεφαλαιοποίησή τους και ευνοώντας τις προοπτικές κερδοφορίας τους, μετατρέποντάς τες σε μεσοπρόθεσμες επενδυτικές ευκαιρίες, στα μοντέλα των διεθνών επενδυτικών ινστιτούτων.
Ο συνολικός κίνδυνος για την Ευρωπαϊκή Ένωση μειώνεται και τα φρέσκα κεφάλαια αθροίζονται με άλλα που είχαν αποδημήσει, και τα οποία επιστρέφοντας στην Ευρώπη, τοποθετούνται στις χρηματιστηριακές αγορές θεωρώντας ότι η κρίση αποκλιμακώνεται, τουλάχιστον για την ώρα.
Σε όλα τα παραπάνω προσθέστε το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του 2012 είναι προγραμματισμένες περίπου σαράντα κοινοβουλευτικές εκλογές σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των εκλογών σε ΗΠΑ, Γαλλία, Ρωσία και την αλλαγή ηγεσίας στην Κίνα, με αποτέλεσμα οι Κεντρικές Τράπεζες να δουλεύουν με τις μηχανές στο φουλ παράγοντας ρευστότητα. Καθώς η ρευστότητα διοχετεύεται στο χρηματιστηριακό σύστημα, προκαλεί ανατιμήσεις σε μετοχές και εμπορεύματα.
Οι πλούσιοι Έλληνες έβγαλαν τα χρήματά τους στο Λονδίνο και τα μετέτρεψαν σε πολυτελείς κατοικίες. Ήταν μια έξυπνη κίνηση, με δεδομένο τις αποδόσεις στις αναπτυσσόμενες και τις ώριμες τιμές της λονδρέζικης κτηματαγοράς; Τι θα έπρεπε να είχαν κάνει;
Οι πλούσιοι Έλληνες θα έπρεπε να έχουν χρησιμοποιήσει την ευφυΐα, την εργατικότητα και τη δημιουργικότητά τους για να εμποδίσουν τους ανίκανους, εκ τους αποτελέσματος, πολιτικούς να καταστρέψουν τη χώρα. Αν το προσπάθησαν με κάθε μέσο και απέτυχαν, τότε το να εγκαταλείψουν το πλοίο την ώρα που βυθίζεται είναι πράξη ενστικτώδης και θα πρέπει να κριθεί κατά περίπτωση.
Φέτος, μόνο το πρώτο εξάμηνο η Ευρώπη πρέπει να «γυρίσει» ομόλογα και τόκους 1,1 τρισ. ευρώ. Πιστεύετε ότι κάτι τέτοιο θα είναι εφικτό σε ρεαλιστικά επιτόκια;
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ο Μάριο Ντράγκι με τη στήριξη της Γερμανίας φρόντισαν αυτό να γίνει εφικτό, θέτοντας σε λειτουργία ένα μηχανισμό που προκάλεσε εντυπωσιακή αποκλιμάκωση των επιτοκίων κρατικού δανεισμού και επιβεβαιώνοντας ότι λύσεις υπάρχουν, όταν κανείς θέλει να προστατεύσει πράγματι μια χώρα, όπως συμβαίνει τώρα με την Ιταλία και την Ισπανία.
Αν ο Ζαν Κλοντ Τρισέ, ίσως ο πιο καταστροφικός κεντρικός τραπεζίτης στην ιστορία της Ευρώπης, είχε λειτουργήσει όπως ο Ντράγκι στο ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης, σήμερα η Ελλάδα θα ήταν μια χώρα πολύ διαφορετική.
Σύμφωνα με την αξιολόγηση των αγορών, όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, ακόμα και η Γερμανία, έχουν χάσει το τριπλό Α. Θα αντέξουν οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί;
Αν δεν υπάρξει κακή πολιτική διαχείριση της κρίσης και αντίθετα συνεχιστεί η συνεργασία Ε.Ε. και ΕΚΤ, τότε οι πιθανότητες για μια θετική απάντηση στην ερώτηση αυτή αυξάνονται σημαντικά.
Σύμφωνα με τη Nomura, η Ευρώπη βρίσκεται παγιδευμένη στον πολυετή κύκλο αποπληθωρισμού, στον οποίο βρισκόταν η Ιαπωνία το ‘90. Τι έχουμε να περιμένουμε;
Έχουμε να περιμένουμε την απόπειρα υλοποίησης και ολοκλήρωσης του γερμανικού σχεδίου για την κατοχύρωση της ηγεμονικής θέσης στο ευρωπαϊκό άρμα, ώστε να έχει τα εφόδια και τις δυνάμεις να αντιμετωπίσει την αμερικανική και την κινεζική «απειλή». Ένα σχέδιο το οποίο, μέχρι στιγμής, έχει δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα απ’ όσα έλυσε και αποτελεί μία από τις βασικές αιτίες της οργανωμένης επίθεσης εναντίον του ευρώ, δηλαδή εναντίον της Γερμανίας.
Αποτελεί λύση για την Ελλάδα η έξοδος από το ευρώ και η επιστροφή στη δραχμή;
Οι ελληνικές κυβερνήσεις φρόντισαν να καταστρέψουν σε τέτοιο βαθμό την αξιοπιστία της ελληνικής οικονομίας, που εξασφάλισαν ότι μια νέα δραχμή ελάχιστη σχέση θα έχει με τη δραχμή που θυμόμαστε. Αν, για παράδειγμα, χρειαζόταν πολιτική ικανότητα και μαεστρία, έστω, 10 μονάδων για να μπορέσει κανείς να διαχειριστεί αξιοπρεπώς μία ελληνική οικονομία με δραχμή το 2000, σήμερα σε μία οικονομία με νέα δραχμή θα χρειαζόταν 100 μονάδες μόνο για να μπορέσει να αποφύγει την κατάρρευση της χώρας.
Αν βρεθεί ένας τόσο ικανός πολιτικός, ωστόσο, είναι βέβαιο ότι μπορεί να λύσει τα προβλήματα της χώρας και εντός ευρώ. Έτσι, το δίλημμα τελικά δεν είναι ευρώ ή δραχμή, αλλά ικανοί ή μη πολιτικοί. Αν η πολιτική διαχείριση αποδειχτεί τόσο κακή που οδηγήσει, τελικά, σε έξοδο από το ευρώ, το πιθανότερο είναι να αποδειχτεί εξίσου κακή και με μία νέα δραχμή.
Πιστεύετε πως μπορούμε να βγούμε από την ύφεση το 2013 και αμέσως μετά στις αγορές, όπως υποστηρίζουν στο Υπουργείο Οικονομικών;
Με βάση τον προγραμματισμό του δεύτερου Μνημονίου, η Ελλάδα έχει κάποιες ελπίδες να βγει στις αγορές, μερικώς, στις αρχές του 2020 και σε μεγαλύτερο βαθμό όσο πλησιάζει στο 2030. Όσον αφορά στην ύφεση, ασχέτως του επίσημου ορισμού της, τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν πως η Ελλάδα θα νιώθει ότι είναι σε κατάσταση ύφεσης για πολλά χρόνια ακόμη.
Έχει παίξει και συνεχίζει να παίζει το σενάριο του δολαρίου. Να αφήσει, δηλαδή, το ευρώ η Ελλάδα και να υιοθετήσει το αμερικανικό νόμισμα. Έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια ζώνη δολαρίου στα Βαλκάνια. Υπήρξε, μάλιστα, και μια σχετική έκθεση του Stratfor. Μπορεί κάτι τέτοιο να είναι εφικτό; Και να έχει αποτέλεσμα;
Είναι τόσο πολλά τα νομικά, χρηματοοικονομικά και πολιτικά προβλήματα που συνδέονται με ένα τέτοιο σενάριο και τόσο λίγες οι σχετικές μελέτες, που μου είναι δύσκολο να καταθέσω μια εμπεριστατωμένη άποψη σε αυτό το θέμα. Θεωρητικά, όλα μπορούν να συμβούν.
Παρ' όλα αυτά, η εγκατάλειψη του ευρώ για την επιστροφή στη δραχμή θα συνεπάγεται την ανάγκη οξείας υποτίμησης του νέου εθνικού νομίσματος και το πιθανότερο είναι να εμποδίσει τα όποια σχέδια για άμεση σύνδεση του με ένα άλλο νόμισμα και εν προκειμένω το δολάριο. Η σύνδεση με ένα νόμισμα έχει κάποιες προϋποθέσεις. Η Ελλάδα θα έπρεπε να έχει συναλλαγματικά αποθεματικά, ώστε να μπορεί να προστατεύσει τη νέα σταθερή ισοτιμία της με το δολάριο από επιθέσεις των αγορών, να αντέχει να συνδέσει τη νομισματική της πολιτική με αυτήν των ΗΠΑ κ.λπ.
Αν φτάσει η Ελλάδα να εγκαταλείψει το ευρώ, ώστε να γεννηθεί η επιλογή σύνδεσης της νέας δραχμής με το δολάριο, θα συνεπάγεται πως έχει πτωχεύσει και ότι έχει βρεθεί σε δραματική οικονομική θέση. Το τελευταίο πράγμα που θα θέλει σε μια τέτοια περίπτωση θα είναι άλλη μία σύνδεση με ένα σκληρό νόμισμα.
Αν, ωστόσο, μιλάμε με προοπτική πολλών ετών, ίσως και δεκαετιών, τότε ή σύνδεση με το δολάριο θα μπορούσε, αν κρινόταν επιθυμητό, να επιτευχθεί. Μέχρι τότε, όμως, υπάρχουν πολλά άλλα προβλήματα με προτεραιότητα για λύση.
Η EKT, παρόλο που κατακρίνει τη FED για το τύπωμα, έχει προχωρήσει σε δύο – μέχρι τώρα – ενέσεις ρευστότητας, που έφτασαν συνολικά το 1 τρισ. Αρκούν για να σωθεί το ευρώ και να γιατρευτεί η «ίωση»;
Όταν ο «αντίπαλος» παίζει με σημαδεμένα χαρτιά, πρέπει να βρεις έναν τρόπο να παραμείνεις στο ίδιο τραπέζι μαζί του, ειδάλλως καλό είναι να εγκαταλείψεις το παιχνίδι. Είναι γνωστό τόσο το πώς λειτουργεί η αμερικανική κεντρική τράπεζα (FED), όσο και το πόσα και ποια προβλήματα απορρέουν από τις επιλογές της, και σχετικά με το θέμα έχουν συνταχθεί άπειρες μελέτες.
Το ερώτημα είναι αν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να λειτουργήσει μόνο σε έναν ασπρόμαυρο ή και σε έναν πολύχρωμο κόσμο. Δεν υπάρχει μόνο ο δρόμος της FED και ο αντίθετος. Υπάρχουν και ενδιάμεσοι δρόμοι. Έναν από αυτούς επέλεξε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με το πρόσφατο πρόγραμμα παροχής δανείων στις ευρωπαϊκές τράπεζες, το οποίο έχει ήδη βοηθήσει σημαντικά στην αποκλιμάκωση των χρηματοπιστωτικών πιέσεων.
Το βάθος της κρίσης, όμως, πλέον είναι τόσο μεγάλο που η συγκεκριμένη παρέμβαση της ΕΚΤ, κατά πάσα πιθανότητα, δε θα είναι αρκετή για να της δώσει τέλος. Υπάρχουν πολλά ακόμη που πρέπει να γίνουν και αρκετά που μάλλον πρέπει να σταματήσουν να γίνονται. Παρ’ όλ’ αυτά, είναι η πρώτη φορά που έχει βρεθεί ένας τρόπος επηρεασμού του κόστους κρατικού δανεισμού με την προσθήκη στο οπλοστάσιο της ΕΚΤ αυτού του νέου όπλου.
Η συγκρότηση του EFSF δείχνει σαν να είναι ένα τεράστιο CDO. Απ’ ό,τι γνωρίζουμε, τα τοξικά δομημένα ομόλογα έδωσαν το έναυσμα της κρίσης στις ΗΠΑ. Μπορεί το δηλητήριο, σε μεγαλύτερες δόσεις, να γίνει φάρμακο;
Η Ευρώπη έχει μπροστά της ένα πρόβλημα «τοξικών» περιουσιακών στοιχείων ύψους, πιθανώς, μεγαλύτερου των 10 τρισ. ευρώ. Η λύση που φαίνεται να προωθείται είναι η «αποτοξίνωση» του τραπεζικού συστήματος μέσα από μια μακροχρόνια διαδικασία ανακύκλωσης των τοξικών περιουσιακών στοιχείων. Στα πρώτα δύο χρόνια της κρίσης η προσπάθεια απέτυχε παταγωδώς. Στους τελευταίους δύο μήνες έχει υπάρξει η πρώτη επιτυχία, αλλά είναι πολύ νωρίς ακόμη για να πούμε με βεβαιότητα ότι γνωρίζουμε το τέλος του έργου.
Αυτό που μάλλον μπορεί να πει κανείς με σιγουριά, είναι ότι οι πολίτες των ευρωπαϊκών κρατών, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, θα επωμιστούν για δεκαετίες το τεράστιο βάρος διάσωσης μιας ελίτ τραπεζικών ιδρυμάτων και των συνεργατών τους, και θα πληρώσουν το τίμημα της απόφασης των κυβερνήσεών τους να χορέψουν ένα καταστροφικό ταγκό με τους ισχυρότερους εκπροσώπους των αγορών, τόσο στα «καλά» χρόνια της οικονομικής ευημερίας, όσο και στα δύσκολα της δεινής κρίσης.
