Πτωχεύοντας με τον Παπαδήμ(ι)ο…

Του Σταύρου Χριστακόπουλου*

από την εφημερίδα Ρήξη φ,81

Σε ασταμάτητη πορεία εσωτερικής πτώχευσης βρίσκεται πλέον η Ελλάδα. Μια πορεία η οποία δρομολογείται με ταχύτατους ρυθμούς προκειμένου να ολοκληρωθεί τους αμέσως επόμενους μήνες, στη διάρκεια των οποίων θα δρομολογηθεί, οριστικοποιηθεί και υπογραφεί η περιγραφόμενη ως «τελική λύση» στο ζήτημα του δημόσιου χρέους της. Ωστόσο τίποτε δεν δείχνει ότι αυτή θα είναι όντως η «τελική λύση». Το αντίθετο…

Το τελευταίο διάστημα η δημόσια «ατζέντα» έχει καλυφθεί πλήρως από την επικοινωνιακή αχλή που δημιουργούν τα συνεχώς επανερχόμενα διλήμματα: «σωτηρία ή χρεοκοπία», «ευρώ ή δραχμή» και άλλα παρόμοια. Το «ευρώ ή δραχμή» μάλιστα είναι το κεντρικό δίλημμα με το οποίο κυβέρνηση Παπαδήμου και δανειστές επιχειρούν να ελέγξουν κάθε πιθανή κοινωνική αντίδραση, αλλά και να χειραγωγήσουν κάθε πιθανότητα πολιτικής παραφωνίας, ακόμη και σε ρητορικό επίπεδο.

Όπως όμως είχαμε γράψει στη «Ρήξη» προ καιρού, αυτό θα είναι το κεντρικό πολιτικό επιχείρημα όλης της επόμενης περιόδου – και όσο… αντέξει. Προς το παρόν λειτουργεί άψογα επιφέροντας τη σιγή νεκροταφείου που επικράτησε μετά την ανάληψη της κυβερνητικής λειτουργίας από τον Παπαδήμο. Τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό επίπεδο.

Η χώρα λοιπόν βρίσκεται στο μέσο μιας αναδιάρθρωσης χρέους – για την ακρίβεια μέρους του χρέους της, ύψους 200 περίπου δισεκατομμυρίων ευρώ σύμφωνα με τον στόχο που έχει τεθεί, όσων δηλαδή βρίσκονται σε χέρια ιδιωτών.

Διαρκώς νέοι όροι

Η διαδικασία, μέχρι στιγμής, παρά τα κυβερνητικά… «ενθαρρυντικά» μηνύματα, δείχνει να έχει κολλήσει. Τα ανοιχτά και ανεπίλυτα ζητήματα είναι πολλά.

Κατ’ αρχάς τίθενται προς την Ελλάδα διαρκώς νέοι όροι:

Πρώτα, το καλοκαίρι, ετέθη ο όρος να υπογραφεί το Μεσοπρόθεσμο, ώστε οι «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» να διασφαλίσουν τη «βιωσιμότητα» της ελληνικής οικονομίας και την έξοδό της από την ύφεση. Από τη μια η ύφεση θα πιάσει σύμφωνα με τα επίσημα τελικά στοιχεία το 7% για το 2011, ενώ η όποια κοινωνική αντίδραση στη φορολογική, μισθολογική, ασφαλιστική κ.λπ. λεηλασία έσβησε μετά την ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου από τη Βουλή.

Το δεύτερο σχετικό στοιχείο λέει ότι, ενώ στον προϋπολογισμό αναγράφεται πρόβλεψη ύφεσης 2,8% για το 2012, αυτή από ανεξάρτητους αναλυτές (Economist) υπολογίζεται επίσης στο 7%.

Το ίδιο συμβαίνει με τον εκτροχιασμένο έλλειμμα, για το οποίο η κυβέρνηση δίνει 9,6% στο εντεκάμηνο, με την Τράπεζα της Ελλάδος να μιλάει για 10,6%.

Ύστερα ετέθη ο δεύτερος όρος να μην γίνει κανενός είδους εκλογή ή δημοψήφισμα για την κύρωση ή μη της νέας δανειακής σύμβασης με την τρόικα και τη θεσμοθέτηση της λιτότητας ακόμη και με συνταγματικό τρόπο.

Η εκπαραθύρωση του Παπανδρέου και η – με το στανιό – διαδοχή του από τον Παπαδήμο φαίνεται πως λειτούργησε ακόμη περισσότερο εκτονωτικά για την όποια κοινωνική «αγανάκτηση». Τη θέση της πήρε η απογοήτευση και, σε ένα άλλο επίπεδο, η αγωνία για ό,τι έχει απομείνει όρθιο σε επίπεδο δυνατότητας επιβίωσης.

«Κουρεύουν» τους Έλληνες

Λίγες μέρες πριν ανακύψει το θέμα του δημοψηφίσματος, στις 26-27 Οκτωβρίου, στην ευρωσύνοδο κορυφής των Βρυξελλών, είχε αποφασιστεί το «κούρεμα» των 200 δισ. ευρώ χρέους κατά 50%. Αυτό το έργο υποτίθεται ότι ανέλαβε η συγκυβέρνηση των ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ. και ΛΑΟΣ υπό τον Παπαδήμο. Ο στόχος το 2020, με αυτόν τον τρόπο, να έχει φτάσει το ελληνικό χρέος στο 120% του ΑΕΠ ήδη κρίνεται ανόητος, όπως κάθε σοβαρός άνθρωπος είχε κρίνει εξ αρχής.

Άλλωστε, όπως δείχνουν οι αριθμοί, ο στόχος της μείωσης κατά 100 δισ., ο οποίος δεν θα επέφερε πραγματική μείωση χρέους αφού θα συνοδευόταν από ισόποσα δάνεια, είναι μάλλον ανέφικτος. Για τον λόγο αυτόν τόσο η Γερμανία όσο και το ΔΝΤ μιλούν για μεγαλύτερη περικοπή της αξίας των υπό αναδιάρθρωση ομολόγων, ενώ η Λαγκάρντ μιλάει για την «ανάγκη» η Ελλάδα να δανειστεί δεκάδες δισεκατομμύρια περισσότερα από τα 130 που είχαν αποφασιστεί τον Οκτώβριο.

Τώρα λοιπόν οι δανειστές κλοτσάνε – και επειδή η συμφωνία ήταν εξ αρχής στον αέρα και επειδή πολλοί εξ αυτών προτιμούν είτε τη χρεοκοπία είτε την πληρωμή του συνόλου της αξίας των ομολόγων. Επιπλέον, λόγω των πολλών εξαιρέσεων από τη συμφωνία, το σύνολο των διαθέσιμων προς αναδιάρθρωση ξένων κεφαλαίων είναι πολύ μικρότερο του στόχου. Εδώ αρχίζει το ελληνικό δράμα της αναδιάρθρωσης…

Εσωτερική πτώχευση

Η άμεση συνέπεια της δραματικής απόκλισης από τους ονομαστικούς δημοσιονομικούς στόχους, η οποία είναι κυρίως αποτέλεσμα της μνημονιακής ύφεσης, όπως άλλωστε ομολογούν ακόμη και Γερμανοί οικονομικοί παράγοντες, αλλά και το ΔΝΤ, είναι η απαίτηση για νέο, μικρής διάρκειας «μνημόνιο», το οποίο θα συμπεριλάβει τη διευκόλυνση του ξεπουλήματος, τον αφανισμό ασφαλίστρων, μισθών και συντάξεων και όλα όσα θα δούμε τις προσεχείς ημέρες. Το «μνημόνιο» αυτό είναι ο νέος όρος για τη συνέχιση της αναδιάρθρωσης.

Το δεύτερο στοιχείο που προκαλεί ανατριχίλα είναι το μέγεθος των ομολόγων που κατέχουν Έλληνες «ιδιώτες» και θα αναδιαρθρωθούν. Κάτι παραπάνω από 26 δισ. κατέχουν τα ασφαλιστικά ταμεία και περισσότερα από 5 δισ. τα ελληνικά νοικοκυριά. Μαζί με τα ομόλογα τραπεζών και άλλων ελληνικών επιχειρήσεων – οι οποίες… δεν θα χρηματοδοτηθούν για τις απώλειές τους όπως οι τράπεζες – περισσότερο από το ένα τρίτο του στόχου του PSI επιχειρείται να καλυφθεί από ομόλογα Ελλήνων κατόχων.

Αν μάλιστα η απομείωση της αξίας φτάσει στα συζητούμενα ποσοστά του 70% και πλέον, τότε η εσωτερική πτώχευση θα είναι το αποτέλεσμα. Δεδομένου μάλιστα του αναγκαστικού χαρακτήρα του «κουρέματος», οι πιθανότητες Ελλήνων κατόχων να διασωθούν είναι μηδαμινές.

Στον βαθμό λοιπόν που ο στόχος της επιτήρησης ήταν εξ αρχής η εσωτερική υποτίμηση, και μάλιστα σε ποσοστό κατά 40% έως 50%, η εικόνα που σχηματίζεται με τα υφεσιακά μέτρα που θα ληφθούν ως απάντηση στην ύφεση, την εσωτερική πτώχευση με την αναδιάρθρωση, το ξεπούλημα της ελληνικής περιουσίας και την καθιέρωση οικονομικών δραστηριοτήτων σε Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, οι οποίες κινούνται εκτός του ευρωπαϊκού δικαίου, είναι απλώς ζοφερή.

Το αγγλικό δίκαιο

Όμως η πιο σκοτεινή παράμετρος της αναδιάρθρωσης, όπως άλλωστε και της πρώτης δανειακής σύμβασης με την τρόικα, είναι η υπαγωγή των νέων ομόλογων που θα προκύψουν το «κούρεμα» στο αγγλικό δίκαιο, στο οποίο άλλωστε θα υπάγεται και το νέο δάνειο – αν αυτό προχωρήσει.

Αυτή την παραχώρηση ήδη η κυβέρνηση Παπαδήμου την έχει κάνει, με αποτέλεσμα το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους να υπάγεται στο δίκαιο των δανειστών. Και, για όσους δεν έχουν τυχόν παρακολουθήσει αυτή τη διάσταση του θέματος, να σημειώσουμε ότι πρόκειται για αποικιοκρατικού χαρακτήρα δίκαιο, το οποίο, μεταξύ άλλων, δεν αναγνωρίζει την έννοια της καταχρηστικότητας των όρων σε μια σύμβαση.

Συνεπώς, όταν η ελληνική πλευρά υπογράφει δανειακές συμβάσεις ή εκδίδει ομόλογα στη βάση του αγγλικού δικαίου, με εμπράγματες εγγυήσεις επί των περιουσιακών στοιχείων της χώρας αναγνωρίζοντας στους δανειστές δικαιώματα κατάσχεσης, δεν μπορεί να επικαλεστεί καταχρηστικότητα των όρων.

Αν, εν τέλει, ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα, κριθεί πάλι – που θα… κριθεί! – ότι το χρέος μας δεν είναι βιώσιμο, τότε η Ελλάδα δεν θα έχει την ευχέρεια, έχοντας παραχωρήσει τον παράγοντα του δικαίου, να προχωρήσει σε νέα μείωσή του χωρίς να βρεθεί υπό κατάσχεση.

Αυτή όμως είναι η σημαντικότερη διασφάλιση που μπορεί να δοθεί σε έναν δανειστή και η απώλεια κάθε διαπραγματευτικού δικαιώματος για την Ελλάδα. Αν λοιπόν υποθέσουμε ότι μέχρι τώρα ο λεγόμενος «συστημικός κίνδυνος» είναι αυτός που απέτρεπε μια ελληνική επίσημη πτώχευση, τότε η πλήρης διασφάλιση των δανειστών, και μάλιστα με δικαιώματα επί της εθνικής περιουσίας, είναι ο ασφαλέστερος δρόμος προς την πτώχευση της χώρας. Πλέον θα εκλείψουν όλοι οι ενδοιασμοί όσων επιδιώκουν αυτή την εξέλιξη… Κάπως έτσι η συγκυβέρνηση Παπαδήμου ολοκληρώνει το «έργο» της κυβέρνηση Παπανδρέου…

ι