ΤΡΙΤΗ 31/03/2015
Δημήτρης Μακροδημόπουλος*
Η επιμονή της Γερμανίας να αξιοποιεί την κρίση γιανα επιβάλλει την ηγεμονία της ίσως αποδειχθεί καταστροφική για την Ευρώπη για τρίτη φορά μέσα σε έναν αιώνα με αυτουργό πάντοτε την ίδια χώρα. Διότι η κρίση χρέους είναι η δεύτερη κρίση που δοκιμάζει την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια μετά την κρίση των τοξικών ομολόγων και είναι νομοτελειακά βέβαιο τι ακολουθεί σε αυτές τις περιπτώσεις. Η άποψη πως οι κρίσεις αυτόματα φθείρουν και οδηγούν αναπόφευκτα στον θάνατο ένα κοινωνικό σύστημα είναι λανθασμένη. Αντίθετα παρουσιάζεται παραπέρα ανάπτυξη του συστήματος. Οταν όμως σταματήσει να συμβαίνει αυτό, όπως συμβαίνει σήμερα με την Ε.Ε., τότε απαιτείται η βίαιη επαναφορά στην προηγούμενη κατάσταση. Απαιτείται δηλαδή η «δημιουργική καταστροφή» των παραγωγικών δυνάμεων (μέσων παραγωγής και υποδομών) με την εκδήλωση ισχυρότερης κρίσης ή πολέμου ώστε να επανέλθει η ανάπτυξη.
Η πορεία της οικονομίας στον καπιταλισμό ήταν συγκεκριμένη: άνθηση, ύφεση, κρίση, αναζωογόνηση, άνθηση κ.ο.κ. Ομως μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση 1929-1932 και πριν ο κόσμος συνέλθει από τις συνέπειές της, νέα παγκόσμια κρίση άρχισε το 1937 στις ΗΠΑ, στην Αγγλία, στη Γαλλία κ.λπ. Τι σήμαινε αυτό; Οτι η οικονομική κρίση του 1929-1932 δεν έφτανε και χρειάζονταν πολύ μαζικότερες καταστροφές των παραγωγικών δυνάμεων. Οσοι υποστηρίζουν ότι το New Deal του προέδρου Ρούσβελτ οδήγησε τις ΗΠΑ στην έξοδο από την κρίση του 1929-1932 σφάλλουν διότι τους διαψεύδει η κρίση του 1937(1,2). Η κρίση ξεπεράστηκε με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που άφησε άθικτες τις ΗΠΑ, αφού βρίσκονταν πολύ μακριά από τα πολεμικά μέτωπα, τους έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργήσουν τη μεγαλύτερη πολεμική βιομηχανία του κόσμου, ενώ οδήγησε στην πλήρη καταστροφή των μέσων παραγωγής και των υποδομών των κρατών της Ευρώπης αναζωογονώντας την αμερικανική βιομηχανία. Η οικονομική καταστροφή των ευρωπαϊκών δυνάμεων εξαιτίας του πολέμου οδήγησε μετέπειτα στη διάλυση των αποικιοκρατικών τους αυτοκρατοριών με αποτέλεσμα την επικράτηση του αμερικανικού κεφαλαίου στις αγορές που ήλεγχε προπολεμικά η Ευρώπη. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε η χρυσή εποχή για τις ΗΠΑ, το εφαλτήριο που τις οδήγησε στην παγκόσμια ηγεμονία. Ετσι ξεπεράστηκε η κρίση.
Οι δύο αλλεπάλληλες κρίσεις στην Ευρώπη, του χρηματοπιστωτικού τομέα κατ’ αρχάς και του χρέους που ακολούθησε, αποδεικνύουν ότι η ανάπτυξη της Ευρώπης στις «χρυσές δεκαετίες» από το 1945 έως το 1973 διήρκεσε όσο η αποκατάσταση των ερειπίων της «δημιουργικής καταστροφής» που προκάλεσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Το γεγονός ότι η διάλυση της ΕΣΣΔ και η απελευθέρωση αγορών στην Ανατολική Ευρώπη και πλουτοπαραγωγικών πηγών σε ολόκληρο τον χώρο της επιρροής της Μόσχας δεν λειτούργησαν προωθητικά ή τουλάχιστον ανακουφιστικά για την οικονομία της Ευρώπης αποδεικνύει ότι οι αιτίες των κρίσεων έχουν προσλάβει μόνιμο χαρακτήρα, οπότε οι κρίσεις λογικά θα είναι αλλεπάλληλες και η ανάκαμψη θα προκύψει μόνον αν σοβαρότερες κρίσεις ή ένας πόλεμος οδηγήσουν σε μαζικές καταστροφές, εκτός κι αν προωθηθεί κατά προτεραιότητα η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης.
Η αντίφαση η οποία δυναμιτίζει τη λειτουργία της ευρωζώνης είναι αφ' ενός η συγκρότησή της από κράτη διαφορετικού βαθμού ανάπτυξης και αφ' ετέρου η κοινή νομισματική πολιτική. Η αντίφαση αυτή, όσο θα επιβάλλεται η δημοσιονομική ενοποίηση, θα οξύνεται επαυξάνοντας την ανισομέρεια της ανάπτυξης μεταξύ των κρατών και οδηγώντας σε επαναλαμβανόμενες κρίσεις κ.ο.κ. Αυτό το γνωρίζει το Βερολίνο. Ομως όσο η ανισομέρεια της ανάπτυξης μεταξύ των κρατών θα εντείνεται θα οξύνονται και οι διαφορές με συνέπεια τη διάλυση ή τη σύγκρουση. Η Ευρώπη δύο φορές αυτοκαταστράφηκε στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα εξαιτίας του ανταγωνισμού των ισχυρών ευρωπαϊκών δυνάμεων με πρωταγωνίστρια τη Γερμανία και απώτερο στόχο την ηγεμονία της στην Ευρώπη. Οπως γράφει ο Χάινριχ Α. Βίνκλερ στο έργο του «Βαϊμάρη: Η ανάπηρη δημοκρατία», «μέρος του σχεδίου (της Μεγάλης Γερμανίας του "Ράιχ") ήταν η πολιτικοοικονομική ένωση της “ενδιάμεσης Ευρώπης” (Μεσευρώπης)» και συμπληρώνει: «Κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης (1929-1932) ενισχύθηκαν οι τάσεις για τη δημιουργία ενός μεγάλου κεντροευρωπαϊκού οικονομικού χώρου υπό την κυριαρχία της Γερμανίας». Τα σχέδια του Ράιχ μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που απέτυχαν μετά την ήττα της Γερμανίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επανήλθαν στο προσκήνιο μετά την επανένωση της Γερμανίας το 1990 και τη διεύρυνση της Ε.Ε. και υλοποιούνται σήμερα εκτοπίζοντας σε ρόλο οικονομικής αποικίας τις χώρες του Νότου και επαυξάνοντας την οικονομική εξάρτηση των υπόλοιπων κρατών-μελών. Γι' αυτό η νέα γερμανική εξουσία στην Ευρώπη δεν βασίζεται στη βία, όπως παλαιότερα. Δεν της χρειάζονται όπλα για να επιβάλει τη θέλησή της στα άλλα κράτη. Διότι, η εξουσία που εδράζεται στην οικονομία είναι πολύ πιο ευέλικτη: είναι πανταχού παρούσα χωρίς να χρειάζεται να κάνει εισβολή. Το δυναμικό εκβίασης που διαθέτει δεν πηγάζει από τη λογική, αλλά από την επαπειλούμενη οικονομική κατάρρευση.
(1) Ν. Ψυρούκη, Ιστορία της αποικιοκρατίας, τόμος ΣΤ', σελ. 269, Επικαιρότητα 1985.
(2) Paul Krugman, «Τέλος στην Υφεση, Τώρα!», σελ. 55, Πόλις 2012.
*πολιτικός μηχανικός
** REUTERS/Alkis Konstantinidis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου