Η μετά τρόικα εποχή
Όσοι ελπίζουν ότι η ζωή χωρίς την τρόικα, είτε το έργο της ολοκληρωθεί στην ώρα του είτε πολύ νωρίτερα, θα είναι καλύτερη μάλλον θα διαψευστούν σύντομα. Η ζωή -πολιτική, οικονομική, κοινωνική- μπορεί να είναι εξίσου αφόρητη και χωρίς την τρόικα. Τη βρομοδουλειά των κυρίων με τα γκρι κουστούμια μπορεί να την κάνει ένα άλλο όργανο, πιο ευρωπαϊκό, πιο νομιμοποιημένο από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και χωρίς τη βασανιστική τελετουργία των αφίξεων, των αναχωρήσεων και των εξουθενωτικών ελέγχων.
Ο έλεγχος της ευρωπαϊκής «νομιμοποίησης» της τρόικας από το Ευρωκοινοβούλιο, πέρα από τον προφανή επικοινωνιακό του χαρακτήρα, ίσως αποδειχθεί στο εγγύς μέλλον ένα καλό πρόσχημα για απόσυρση της τρόικας από το προσκήνιο. Ο επικεφαλής των Ευρωπαίων σοσιαλιστών Χάνες Σβόμποντα -στην ποδιά του οποίου σφάζονται ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ- κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη χώρα μας επανέλαβε την εντυπωσιακή εκ πρώτης όψεως διακήρυξη: «Ήρθε η ώρα να αποχωρήσει η τρόικα και η Ελλάδα να αναλάβει την ευθύνη των μεταρρυθμίσεων».
Και δεν είναι ο μόνος που έχει υποστηρίξει κάτι τέτοιο. Με εξαίρεση τον στενό πυρήνα της Κομισιόν, που έχει κάθε λόγο να υπερασπίζεται τον μηχανισμό που επινόησε, πολλοί άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αναρωτιούνται αν υπάρχει όφελος από τη διατήρηση ενός δύσκαμπτου φορέα που στην περίπτωση της Ελλάδας έχει αποτύχει παταγωδώς. Στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία τη δουλειά την τελείωσε, απομένει η Ελλάδα ως «ιδιαίτερη περίπτωση», με εκκρεμείς πολλές ακόμη δόσεις και αξιολογήσεις, αλλά και με μια σημαντική εκκρεμότητα από την οποία εξαρτάται αν το ΔΝΤ θα ολοκληρώσει στην Αθήνα την ευρωπαϊκή του «θητεία» με τον δανεισμό που οφείλει να παράσχει μέχρι το τέλος του 2016.
Η εκκρεμότητα αφορά το περίφημο χρηματοδοτικό κενό από την κάλυψη του οποίου εξαρτά το ΔΝΤ την παραμονή του στο πρόγραμμα. Από τη συνεχιζόμενη διελκυστίνδα Αθήνας- Βρυξελλών- Ουάσιγκτον για το αν και πότε θα επιστρέψει η τρόικα, αλλά και από τις δηλώσεις του εκπροσώπου του ΔΝΤ και του επιτρόπου Όλι Ρεν προκύπτει ότι η όποια απόφαση για νέο δάνειο ή παράταση του τρέχοντος δεν πρόκειται να ληφθεί πριν από το καλοκαίρι, έστω κι αν τον Απρίλιο η Eurostat πιστοποιήσει το περιβόητο πρωτογενές πλεόνασμα.
Δεύτερες σκέψεις
Το διάστημα που μεσολαβεί είναι μεγάλο, ο κίνδυνος πολιτικού «ατυχήματος» στην Ελλάδα ανά πάσα στιγμή παρών, η δοκιμασία των ευρωεκλογών έχει μάλλον δεδομένη έκβαση και, καθώς οι Ευρωπαίοι εταίροι έχουν αποφασίσει σιωπηρά να ανεχθούν -ανέξοδα, και χωρίς εκταμιεύσεις δόσεων- την «αντίσταση» της κυβέρνησης στην απούσα τρόικα, γεννιούνται δεύτερες σκέψεις διακριτικής απόσυρσης της τρόικας από το προσκήνιο. Η απόσυρση αυτή μπορεί να γίνει για λόγους καθαρά λειτουργικούς: μια παράταση και επέκταση του δανειακού προγράμματος για την κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού που είναι αναπόφευκτη θα αφορά μόνο τον ένα ευρωπαϊκό πυλώνα των πιστωτών, τον EFSF που έχει ήδη υπόλοιπα, τα διακρατικά δάνεια έχουν ήδη καταβληθεί και το ΔΝΤ απλώς παρίσταται, προεδρεύει και εκταμιεύει τα δικά του υπόλοιπα, εφόσον πληρούνται οι όροι βιωσιμότητας του χρέους.
Επομένως, το να μεταλλαχθεί η τρόικα σε έναν καθαρά ευρωπαϊκό μηχανισμό επιτήρησης είναι κάτι που ήδη προβλέπεται από το πανευρωπαϊκό «μνημόνιο», το διαβόητο δημοσιονομικό σύμφωνο το οποίο έτσι κι αλλιώς προβλέπει πολύ πιο δρακόντειους κανόνες επιτήρησης και συμμόρφωσης στα «μεταρρυθμιστικά ευαγγέλια».
Πολιτικά χρήσιμη
Επιπλέον, μια σταδιακή και διακριτική απόσυρση της τρόικας μπορεί να αποδειχθεί και πολιτικά χρήσιμη σε πολλούς. Στην κυβέρνηση που έχει ανακηρύξει το 2014 έτος αποδέσμευσης από το μνημόνιο, στις κυρίαρχες ομάδες του Ευρωκοινοβουλίου που θέλουν να αντέξουν στις πολύπλευρες πιέσεις «ευρωσκεπτικισμού» κατά τις επικείμενες ευρωεκλογές, στο ευρωπαϊκό ιερατείο που αδημονεί να ασκήσει τον νέο ρόλο του, που πηγάζει από το δημοσιονομικό σύμφωνο, ακόμη και στην εγχώρια οικονομική ελίτ, πρωτίστως την τραπεζική, που η παρουσία της τρόικας συχνά της είναι ενοχλητική.
«Η τρόικα δεν αφήνει την οικονομία να ανασάνει», επισημαίνεται σε πρόσφατη ανάλυση μιας από τις συστημικές τράπεζες, κάτι ανάλογο έχει πει ο Γ. Στουρνάρας, ενώ σε επιχειρηματικούς κύκλους που προσδοκούν πολλά από την μεγάλη, αιματηρή αναδιάρθρωση, από το χρηματιστήριο και από την παρέλαση κερδοσκοπικών κεφαλαίων συζητείται το περίφημο «troika effect», δηλαδή η «χαλάστρα» που προκαλεί στην αγορά και στην ισχνή οικονομική δραστηριότητα το αλισβερίσι με την τρόικα.
Προς το παρόν ακούγεται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Αλλά όταν το ευρωσύστημα διαθέτει εξίσου τερατώδεις μηχανισμούς κι όταν υπάρχουν κυβερνήσεις και δυνάμεις αρκετά εθελόδουλες για να «μεταρρυθμίσουν» μέχρι θανάτου την ελληνική οικονομία και κοινωνία, τι ακριβώς προσθέτει η τρόικα, εκτός από ένα κακοπαιγμένο θέατρο;
Ο έλεγχος της ευρωπαϊκής «νομιμοποίησης» της τρόικας από το Ευρωκοινοβούλιο, πέρα από τον προφανή επικοινωνιακό του χαρακτήρα, ίσως αποδειχθεί στο εγγύς μέλλον ένα καλό πρόσχημα για απόσυρση της τρόικας από το προσκήνιο. Ο επικεφαλής των Ευρωπαίων σοσιαλιστών Χάνες Σβόμποντα -στην ποδιά του οποίου σφάζονται ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ- κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη χώρα μας επανέλαβε την εντυπωσιακή εκ πρώτης όψεως διακήρυξη: «Ήρθε η ώρα να αποχωρήσει η τρόικα και η Ελλάδα να αναλάβει την ευθύνη των μεταρρυθμίσεων».
Και δεν είναι ο μόνος που έχει υποστηρίξει κάτι τέτοιο. Με εξαίρεση τον στενό πυρήνα της Κομισιόν, που έχει κάθε λόγο να υπερασπίζεται τον μηχανισμό που επινόησε, πολλοί άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αναρωτιούνται αν υπάρχει όφελος από τη διατήρηση ενός δύσκαμπτου φορέα που στην περίπτωση της Ελλάδας έχει αποτύχει παταγωδώς. Στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία τη δουλειά την τελείωσε, απομένει η Ελλάδα ως «ιδιαίτερη περίπτωση», με εκκρεμείς πολλές ακόμη δόσεις και αξιολογήσεις, αλλά και με μια σημαντική εκκρεμότητα από την οποία εξαρτάται αν το ΔΝΤ θα ολοκληρώσει στην Αθήνα την ευρωπαϊκή του «θητεία» με τον δανεισμό που οφείλει να παράσχει μέχρι το τέλος του 2016.
Η εκκρεμότητα αφορά το περίφημο χρηματοδοτικό κενό από την κάλυψη του οποίου εξαρτά το ΔΝΤ την παραμονή του στο πρόγραμμα. Από τη συνεχιζόμενη διελκυστίνδα Αθήνας- Βρυξελλών- Ουάσιγκτον για το αν και πότε θα επιστρέψει η τρόικα, αλλά και από τις δηλώσεις του εκπροσώπου του ΔΝΤ και του επιτρόπου Όλι Ρεν προκύπτει ότι η όποια απόφαση για νέο δάνειο ή παράταση του τρέχοντος δεν πρόκειται να ληφθεί πριν από το καλοκαίρι, έστω κι αν τον Απρίλιο η Eurostat πιστοποιήσει το περιβόητο πρωτογενές πλεόνασμα.
Δεύτερες σκέψεις
Το διάστημα που μεσολαβεί είναι μεγάλο, ο κίνδυνος πολιτικού «ατυχήματος» στην Ελλάδα ανά πάσα στιγμή παρών, η δοκιμασία των ευρωεκλογών έχει μάλλον δεδομένη έκβαση και, καθώς οι Ευρωπαίοι εταίροι έχουν αποφασίσει σιωπηρά να ανεχθούν -ανέξοδα, και χωρίς εκταμιεύσεις δόσεων- την «αντίσταση» της κυβέρνησης στην απούσα τρόικα, γεννιούνται δεύτερες σκέψεις διακριτικής απόσυρσης της τρόικας από το προσκήνιο. Η απόσυρση αυτή μπορεί να γίνει για λόγους καθαρά λειτουργικούς: μια παράταση και επέκταση του δανειακού προγράμματος για την κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού που είναι αναπόφευκτη θα αφορά μόνο τον ένα ευρωπαϊκό πυλώνα των πιστωτών, τον EFSF που έχει ήδη υπόλοιπα, τα διακρατικά δάνεια έχουν ήδη καταβληθεί και το ΔΝΤ απλώς παρίσταται, προεδρεύει και εκταμιεύει τα δικά του υπόλοιπα, εφόσον πληρούνται οι όροι βιωσιμότητας του χρέους.
Επομένως, το να μεταλλαχθεί η τρόικα σε έναν καθαρά ευρωπαϊκό μηχανισμό επιτήρησης είναι κάτι που ήδη προβλέπεται από το πανευρωπαϊκό «μνημόνιο», το διαβόητο δημοσιονομικό σύμφωνο το οποίο έτσι κι αλλιώς προβλέπει πολύ πιο δρακόντειους κανόνες επιτήρησης και συμμόρφωσης στα «μεταρρυθμιστικά ευαγγέλια».
Πολιτικά χρήσιμη
Επιπλέον, μια σταδιακή και διακριτική απόσυρση της τρόικας μπορεί να αποδειχθεί και πολιτικά χρήσιμη σε πολλούς. Στην κυβέρνηση που έχει ανακηρύξει το 2014 έτος αποδέσμευσης από το μνημόνιο, στις κυρίαρχες ομάδες του Ευρωκοινοβουλίου που θέλουν να αντέξουν στις πολύπλευρες πιέσεις «ευρωσκεπτικισμού» κατά τις επικείμενες ευρωεκλογές, στο ευρωπαϊκό ιερατείο που αδημονεί να ασκήσει τον νέο ρόλο του, που πηγάζει από το δημοσιονομικό σύμφωνο, ακόμη και στην εγχώρια οικονομική ελίτ, πρωτίστως την τραπεζική, που η παρουσία της τρόικας συχνά της είναι ενοχλητική.
«Η τρόικα δεν αφήνει την οικονομία να ανασάνει», επισημαίνεται σε πρόσφατη ανάλυση μιας από τις συστημικές τράπεζες, κάτι ανάλογο έχει πει ο Γ. Στουρνάρας, ενώ σε επιχειρηματικούς κύκλους που προσδοκούν πολλά από την μεγάλη, αιματηρή αναδιάρθρωση, από το χρηματιστήριο και από την παρέλαση κερδοσκοπικών κεφαλαίων συζητείται το περίφημο «troika effect», δηλαδή η «χαλάστρα» που προκαλεί στην αγορά και στην ισχνή οικονομική δραστηριότητα το αλισβερίσι με την τρόικα.
Προς το παρόν ακούγεται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Αλλά όταν το ευρωσύστημα διαθέτει εξίσου τερατώδεις μηχανισμούς κι όταν υπάρχουν κυβερνήσεις και δυνάμεις αρκετά εθελόδουλες για να «μεταρρυθμίσουν» μέχρι θανάτου την ελληνική οικονομία και κοινωνία, τι ακριβώς προσθέτει η τρόικα, εκτός από ένα κακοπαιγμένο θέατρο;
Από την εφημερίδα ( δρόμος της αριστεράς)
Τετ. 28/1/14 
(Τρ. 28/1/14 - 10:45)