03/04/2016
Η αρνητική αντιμετώπιση του εθνικού μας νομίσματος από την πλειονοψηφία των Ελλήνων, μπορεί να δικαιολογηθεί, μόνο, αν πιστεύουν πρώτον, ότι η σωτηρία μας είναι εντός των Μνημονίων και δεύτερον ότι οι δανειστές μας πασκίζουν για τη σωτηρία μας, την ανάπτυξή μας και την ταχεία έξοδό μας από την κρίση.Θεωρώ και τις δύο αυτές υποθέσεις αυταπόδεικτα αστήρικτες και θα πρόσθετα και παρανοϊκές. Αλλά, αν έτσι είναι
τότε η μοναδική λύση στο ελληνικό δράμα βρίσκεται εκτός Μνημονίων και τότε το εθνικό μας νόμισμα εμφανίζεται, πράγματι, ως μονόδρομος. Την παράλογη απέχθεια των Ελλήνων προς το εθνικό τους νόμισμα, θα την αποδώσω στην απεριόριστη εξουσία των ΜΜΕ, και στη δυνατότητά τους να μεταβάλλουν την πραγματικότητα, δημιουργώντας μέσω της επανάληψης, εσφαλμένες εντυπώσεις και πεποιθήσεις. Ωστόσο, αυτή φαίνεται να τελειώνει, αφού η τελευταία ευρωπαϊκή έρευνα δίνει 44% υπέρ της δραχμής και μόνον 42% υπέρ του ευρώ, ενώ ταυτόχρονα περισσότερο από 60% των Ελλήνων πιστεύουν ότι τα αποτελέσματα του ευρώ ήταν βλαβερά για την Ελλάδα.
ΜΕΡΟΣ Ι. Στον μνημονιακό αστερισμό δεν υπάρχει ελπίδα σωτηρίας
Το πόσο ουτοπική είναι η υπόθεση προσμονής θετικών αποτελεσμάτων, από την εφαρμογή των Μνημονίων τώρα και στο διηνεκές, προκύπτει από την μέχρι σήμερα τραυματική εξαετή εμπειρία από αυτά, αλλά και από το σύνολο των λογικών προβλέψεων για το μέλλον.
Α. Οι συνέπειες των Μνημονίων μέχρι σήμερα
Η εφαρμογή των Μνημονίων επιδείνωσε όλους ανεξαιρέτως τους βασικούς οικονομικούς, κοινωνικούς και ψυχολογικούς δείκτες, έτσι που να είναι αυτόχρημα φαιδρές όλες οι κατά καιρούς διαβεβαιώσεις κυβερνητικών, που δήθεν διαπιστώνουν success stories, άμεση έξοδο στις αγορές, καταγραφή θετικών αναπτυξιακών ρυθμών και άλλα παρόμοια.
Ενδεικτικά θα υπενθυμίσω κάποιες κραυγαλέες περιπτώσεις καθολικής επιδείνωσης στην Ελλάδα και εν συνεχεία θα αναφερθώ σε προβλέψεις για τις εξελίξεις στο μέλλον. Από τα μέχρι τώρα αποτελέσματα προκύπτει, αναμφίβολα, ότι οι μαχαιριές στην οικονομία και κοινωνία της χώρας στόχευσαν με ακρίβεια στο σύνολο των ζωτικών διαρθρώσεων και λειτουργιών της, έτσι που η ανόρθωσή της να αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός. Σε πρόσφατη δήλωση ο πρόεδρος των Ελλήνων βιομηχάνων είπε ότι θα χρειαστούν γύρω στα100δις ευρώ για να ξανασταθεί στα πόδια της η οικονομία. Τα θεωρώ ανεπαρκή, γιατί η οικονομία μας έχει διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη. Αυτή η καταστροφή που συνεχίζεται, και μάλιστα με εντεινόμενους ρυθμούς, είναι παρανοϊκό να υποστηρίζεται ότι αποβλέπει στη σωτηρία μας.
*Μακροοικονομικά δεδομένα[1].
Στην αρχή της κρίσης το χρέος αντιπροσώπευε περίπου 100% του τότε ΑΕΠ, και ήταν βιώσιμο. Σήμερα, και παρά το αποτυχημένο, επειδή ανεπίτρεπτα αργοπορημένο “κούρεμα”, το ποσοστό του χρέους έχει περίπου διπλασιαστεί, στο ΑΕΠ. Και συνεχίζει να σκαρφαλώνει ακάθεκτο έτσι που σε απόλυτους αριθμούς, από 324 δις ευρώ το 2014, θα φθάσει το 2016 στα 337,6 αντίστοιχα. Για την περίοδο 2007-2015 διαπιστώνεται δραματική και χωρίς προηγούμενο, για οικονομία σε ειρήνη, πτώση του κατά κεφαλή ΑΕΠ κατά 27,6%, που αντιστοιχεί σε 70 δις ευρώ και σε απώλεια εισοδήματος, για κάθε Έλληνα πολίτη, ίση με 6.100 ευρώ το χρόνο. Το ελληνικό κατά κεφαλή ΑΕΠ αναλογούσε στο 84,4% του αντίστοιχου Μ.Ο. των κρατών-μελών της ΕΕ, και τώρα εκτιμάται μόνο στο 53,6%[2]. Η επίσημη ανεργία έφθασε στο 27%, ενώ η ανεπίσημη αγγίζει εφιαλτικά ύψη, αν ληφθεί υπόψη και η σημαντική υποχώρηση της πλήρους απασχόλησης προς όφελος αβέβαιων και ανασφαλών μορφών της. Πριν από την έναρξη της κρίσης η ανεργία ήταν μόνον 7.8%. Η ιδιωτική κατανάλωση, που αποτελεί την ατμομηχανή της οικονομικής ανάπτυξης έχει δραματικά συρρικνωθεί κατά περίπου 47 δισεκατομμύρια ευρώ. Ούτε και οι φετινές γιορτές μπόρεσαν να την ανακάμψουν, αφού ο τζίρος έπεσε κατά 8% σε σχέση με τον αντίστοιχο περυσινό, και σε σύγκριση με την έναρξη της κρίσης κατά περίπου 50%[3]. Εικόνα πανωλεθρίας εμφανίζει η επένδυση, δημόσια και ιδιωτική, αφού οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου από 57,2 δις ευρώ πριν από την κρίση, ελαχιστοποιήθηκαν στα 18,7 δισεκατομμύρια ευρώ. n
Μισθοί και συντάξεις έχουν καταποντιστεί. Και στον χώρο των επιχειρήσεων η τελευταία έκθεση της Price Water House Coopers (PwC) που αφορά σε 2.824 ελληνικές επιχειρήσεις με έσοδα άνω των 10 εκατ. ευρώ, καταλήγει στο εφιαλτικό συμπέρασμα ότι το 40%, περίπου, από αυτές είναι υπερδανεισμένες, χωρίς καμιά πιθανότητα επιβίωσης. Ο δείκτης των αυτοκτονιών[4], έχει αυξηθεί, από 3,35 ανά 100.000 για την περίοδο 2003-2010 σε 4,56 το 2012 αντίστοιχα. Όπως θα ήταν αναμενόμενο, το 44% των Ελλήνων κατακλύζονται από αρνητικά συναισθήματα, όπως φόβο, ανασφάλεια, αγωνία, απογοήτευση, αγανάκτηση και θυμό. Αλλά και η υγεία των Ελλήνων με χαμηλά εισοδήματα εμφανίζει τάση επιδείνωσης, αφού το 25% αδυνατεί να εξασφαλίσει τα φάρμακα και τη θεραπεία που έχει ανάγκη. 42% των ερωτηθέντων αντιμετωπίζουν χρόνια νοσήματα[5]. Η πιο καταστρεπτική, γιατί γενικά μη αντιστρέψιμη εξέλιξη της κρίσης είναι, αναμφίβολα, η μαζική φυγή εγκεφάλων, προς αναζήτηση καλύτερης τύχης. Το κόστος αυτής της φυγής εκτιμάται στο αστρονομικό ποσό των 170 δισεκατομμυρίων ευρώ[6].
*Δημοσιονομικά.και χρηματοπιστωτικά
Η φοροκαταιγίδα, στην οποίαν κατέφυγαν οι προηγούμενες και η παρούσα κυβέρνηση, απέβλεπε στην ικανοποίηση των ολοένα πιο απάνθρωπων απαιτήσεων των δανειστών. Λησμόνησαν, ωστόσο, ότι σε περίοδο συνεχώς μειούμενων εισοδημάτων, η φοροκαταιγίδα είναι καταδικασμένη να καταλήξει σε αποτελέσματα διαμετρικά αντίθετα από τα επιδιωκόμενα, καθώς ολοένα μεγαλύτερο ποσοστό των φορολογουμένων βρίσκεται σε αντικειμενική αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεών του. Έτσι, ενώ το 2009 τα δηλωθέντα εισοδήματα φυσικών προσώπων ήταν 100,3 δις ευρώ, το 2014 δεν ήταν παρά μόνο 73 αντίστοιχα.
Αναφορικά, με το σύνολο των φορολογικών εσόδων της χώρας, αυτά ήταν το 2009 51.266 δις ευρώ και το 2015 εκτιμάται ότι θα είναι μόνο 43.162 αντίστοιχα. Το κράτος αδυνατεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του. Και σε αυτόν τον κρανίου τόπο, κάποιοι αναζητούν πρωτογενές πλεόνασμα, που για το 2015 αναγγέλλεται της τάξεως του 4,3 δις ευρώ[7] και, φυσικά, βουτηγμένο στο αίμα. Ωστόσο, ο τραγικός τρόπος δημιουργίας του, ουδόλως εμποδίζει το κουαρτέτο, αλλά και την Κυβέρνηση να το εξαγγέλλει θριαμβευτικά. Οι φόροι, που πληρώθηκαν το 2014 έφθασαν στο, όντως, αδιανόητο ποσοστό του 53,3% των εισοδημάτων των πολιτών.
Κάτω από αυτές τις δραματικά ανθυγιεινές συνθήκες πως να υποστηριχθεί, σοβαρά, η ανάκαμψη της οικονομίας; Να πάμε και στην τραγωδία των καταθέσεων, που τελικά οδήγησε στα capital controls[8]. Το διαθέσιμο χρήμα έχει μειωθεί από 262 δις ευρώ το 2009 σε 153 τώρα. Ακόμη, η Ελλάδα έχει, ουσιαστικά, μείνει χωρίς τράπεζες. Πράγματι, αφού από την αρχή της κρίσης χάθηκαν 3.500 καταστήματα και 50.000 θέσεις εργασίας εντός και εκτός της χώρας, τελικά η αξία τους μηδενίστηκε, και από περίπου 215 δις ευρώ σταθμισμένο ενεργητικό, τελικά, καταληστεύτηκαν από ξένα funds, που τις άρπαξαν για το εξευτελιστικό ποσό των 750 εκατομμυρίων ευρώ, και έτσι χάθηκαν και τα 40 δισεκατομμύρια ευρώ που δανείστηκαν οι Έλληνες για την ανακεφαλαιοποίησή τους.
Β. Οι προοπτικές για το μέλλον
Παρά τα συντρίμμια, που έφερε η εσφαλμένη πολιτική των Μνημονίων, οι αρμόδιοι τολμούν να υπόσχονται ότι το μέλλον μας θα είναι καλύτερο. Δυστυχώς, όμως, θα είναι χειρότερο, και μάλιστα στο διηνεκές. Ιδού μερικά συντριπτικά στοιχεία όχι μόνο για την παρούσα, αλλά και για τις επερχόμενες γενιές αρχίζοντας με τις προβλέψεις της παγκόσμιας έκθεσης του 2015 από την εταιρία PROGNOS ΑG[9]. Σύμφωνα με αυτές, και με την υπόθεση ότι η Ελλάδα θα παραμείνει στην Ευρωζώνη, το χρέος στο ΑΕΠ, αναμένεται να αναρριχηθεί στο 245% του ΑΕΠ το 2022, ενώ παράλληλα και μέχρι το 2020 η οικονομία θα συρρικνώνεται με ετήσιο ρυθμό 0,8%. Υπολογίζεται, εξάλλου ότι η ανεργία θα χρειασθεί 25 χρόνια για να πέσει κάτω από το 10% του ενεργού πληθυσμού και μόνο το 2034 η Ελλάδα θα επιστρέψει στο επίπεδο που βρισκόταν πριν από την κρίση.
Για το 2016 προβλέπεται, ακόμη, συνέχιση της πτώσης των εσόδων του Κράτους, κυρίως από την άμεση φορολογία, αλλά και πτώση δραματική των εσόδων κοινωνικής ασφάλισης που θα περιοριστούν στα 19 δισεκατομμύρια ευρώ από 26 που ήταν αντίστοιχα πριν από την κρίση. Δεκάδες πολίτες, που έπρεπε να είναι στην εντατική, δεν μπορούν να εξασφαλίσουν κρεβάτι στα νοσοκομεία. Για το 2016 αναμένεται περαιτέρω πτώση του κατά κεφαλή εισοδήματος, που θα φθάσει συνολικά στο 30% και η επίσημη ανεργία θα ανέλθει σε 30% επίσης. Σε πείσμα της αφανισμένης οικονομίας μας, οι δανειστές απαιτούν μέχρι το 2018, επιπλέον 7,5 δις ευρώ. Τέλος, συχνά, ακούμε διαβεβαιώσεις της μορφής, ότι αξίζει να υποστούμε και αυτήν την τελευταία θυσία, για να βγούμε από την επιτήρηση. Αυτές είναι εντελώς παραπειστικές, εφόσον η αλήθεια είναι ότι θα είμαστε, αναγκαστικά, υπό επιτήρηση ώσπου να αποπληρώσουμε το 75% του χρέους.
Β. Παντελώς αδικαιολόγητες οι υποθέσεις ότι τα Μνημόνια θα σώσουν την Ελλάδα
Η Ελλάδα είναι τελειωμένη αν παραμείνει στη φαρμακερή αγκαλιά του κουαρτέτου. Η πραγματικότητα αυτή, αναγνωρίζεται εδώ και καιρό από εκπροσώπους διεθνών οργανισμών, αλλά και από πολυάριθμους οικονομολόγους-ερευνητές, όχι όμως από τις ελληνικές κυβερνήσεις.
Πράγματι, η αποτελεσματικότητα προγραμμάτων, που περιστρέφονται γύρω από την εσωτερική υποτίμηση, την ελαχιστοποίηση των μισθών, και τον ανθυγιεινό πανικό εναντίον του πληθωρισμού, αμφισβητήθηκε, σχεδόν από την αρχή της εφαρμογής τους. Εντελώς, ενδεικτικά αναφέρομαι στις επόμενες δηλώσεις/αναγνωρίσεις σφαλμάτων:
-Η πιο σημαντική ομολογία του ότι το ελληνικό πρόγραμμα ήταν, εξαρχής, εσφαλμένο και ανίκανο να έχει θετική έκβαση, προέρχεται από τον, κατά κάποιο τρόπο πατέρα του, τον πρ. επικεφαλής οικονομολόγο του ΔΝΤ OlivierBlanchard, που στις αρχές του 2013, δήλωσε ότι “η εκτίμηση των πολλαπλασιαστών δεν ήταν ορθή, με αποτέλεσμα να αναμένεται πολλαπλάσια ύφεση αυτής που αρχικά επιδιωκόταν”[10]. Αλλά, υπάρχει και δεύτερη πρόσφατη και συντριπτική έκθεση του ΔΝΤ[11]στην οποία αναγνωρίζεται το έγκλημα, που διαπράχθηκε εναντίον της Ελλάδας, με την ομολογία:”Δεν υπολογίσαμε την αναδιάρθρωση χρέους-Παραβιάσαμε το καταστατικό”.
Είχαν προηγηθεί ανάλογες αντιδράσεις, από την κυρία Christine Lagarde, τον πρώην Γενικό Διευθυντή του ΔΝΤDominique Strauss–Kahn, τον καθηγητή Assoka Monti, το γνωστό οικονομολόγο Martin Wolf και εντελώς πρόσφατα με επιστολή τους προς ΗΠΑ και ΕΕ, 15 Νομπελίστ ζητούν να εφαρμοστούν πολιτικές που να εξασφαλίσουν ανάπτυξη στην Ελλάδα. Η έκθεση αφήνει αιχμές για το εσφαλμένο πρόγραμμα που επιβλήθηκε στην Ελλάδα από την Τρόϊκα. .
Πως αντέδρασαν οι ελληνικές κυβερνήσεις τότε και τώρα; Η απάντηση, όσο απίστευτη και αν είναι, είναι ότι απλώς δεν αντέδρασαν, αλλά δέχθηκαν πειθήνια την περιφρονητική δήλωση/προτροπή του Γερμανού ΥΠΟΙΚ ότι “το πρόγραμμα είναι άριστο, αλλά οι ανίκανοι Έλληνες δεν το εφαρμόζουν σωστά, και δεν έχουν παρά να εξακολουθήσουν τις μεταρρυθμίσεις”. Ένα ειδεχθές έγκλημα που κατάστρεψε ένα ολόκληρο έθνος, και παραμένει χωρίς τιμωρία, αλλά και χωρίς αλλαγή της εξαρχής λανθασμένης πολιτικής.
Έγινε, τελικά, πιστευτή αυτή η εκδοχή του Γερμανού ΥΠΟΙΚ, που διαψεύδει το ΔΝΤ; Μα φυσικά όχι, και μια από τις πολλές αποδείξεις είναι η απάντηση του ίδιου υπουργού Οικονομίας της Γερμανίας στον πρ. Έλληνα υπουργό Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη, όταν του επέστησε την προσοχή ότι “αυτό το πρόγραμμα δεν θα επιτύχει”, απάντησε με κυνισμό; ” Το γνωρίζω”[12].
Και να συνεχίσω με τον γνωστό Γερμανό οικονομολόγο Hans Werner Sinn του Ινστιτούτου ΙFO και σύμβουλο τουWolfgang Schäuble , ο οποίος δήλωσε :[13] “Η Ελλάδα θα επανέλθει σε δύο χρόνια στη σημερινή κατάσταση, και τότε θα βγει από την Ευρωζώνη με διπλό νόμισμα”, δεδομένου ότι “το συμφωνημένο πρόγραμμα θα ναυαγήσει, και θα χρειαστεί και τέταρτο Μνημόνιο”. Και εμείς, ως “πρόβατα για σφάξιμο” τι άραγε περιμένουμε;
* Οι δανειστές, φυσικά, δεν θέλουν το καλό μας, και αν και αυταπόδεικτο, ιδού μερικές κραυγαλέες αποδείξεις:
α) Αφού εξόντωσαν μισθωτούς και συνταξιούχους, οι δανειστές προχωρούν αδίστακτα στον αφανισμό των αγροτών και των επιχειρηματιών, που κατόρθωσαν, μέχρι στιγμής να επιβιώσουν. Η χαριστική βολή στην οικονομία μας που πνέει τα λοίσθια.
β)Απελευθερώνεται η πρόσβαση των λεγόμενων funds (άλλως, κοράκια ), που θα αγοράζουν τα κόκκινα δάνεια των δανειοληπτών, που δεν μπορούν να τα ξεπληρώσουν στο 5%-50% της αξίας τους. Εξανεμίζονται, έτσι, περιουσίες της τάξεως των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ , που εκπροσωπούν τους κόπους και τα όνειρα ζωής περίπου 420.000 νοικοκυριών, και πολλά από αυτά θα πυκνώσουν τις τάξεις των αστέγων.
γ) Με συνοπτικές διαδικασίες προχωρεί το αναίσχυντο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας. 14 αεροδρόμια, ουσιαστικά, χαρίστηκαν σε Γερμανούς, και αγνοήθηκε πολυτελώς το 72% του ΟΧΙ των Επτανησίων σε σχετικό δημοψήφισμα. Είναι, παράλληλα, έκδηλη η ανυπομονησία των δανειστών για την επιτάχυνση της εκποίησης της χώρας, προτού καταρρεύσει πλήρως η χώρα. Τι είδους ανάπτυξη μπορεί, άραγε, να γίνει όταν δεν θα υπάρχει πια τίποτε για να αναπτυχθεί;
δ) Οι δανειστές έχουν το θράσος (και γιατί όχι, αφού γίνονται ασμένως αποδεκτά όσα παράλογα μας ζητούν ) να απαιτήσουν από τη Γενική Γραμματεία εσόδων του Υπουργείου Οικονομικών την πλήρη καταγραφή με κάθε λεπτομέρεια, κάθε στοιχείου που βρίσκεται στην κατοχή των 10 εκατομμυρίων Ελλήνων. Και αυτά για αρπαγή.
Συμπέρασμα Μέρους Ι
Παρανοϊκό να πιστεύει κανείς ότι το περιεχόμενο των Μνημονίων αποβλέπει στη σωτηρία μας. Πού είναι λοιπόν το αίσθημα αυτοσυντήρησής μας;
Μέρος ΙΙ. Υπάρχει ελπίδα μόνον αν επανέλθουμε στο εθνικό μας νόμισμα
Δεν θα επεκταθώ σε τεχνητής φύσης λεπτομέρειες για το πως θα πρέπει να γίνει αυτή η μετάβαση, αλλά θα παραπέμψω στην πράγματι εξαιρετική εισήγηση του καλεσμένου μας καθηγητή Gerard Lafay με τίτλο “Έξοδος από το ευρώ”, που πιστεύω ότι πρέπει να έχει μια όσο γίνεται ευρύτερη κυκλοφορία. Να σας πληροφορήσω ακόμη ότι ο καθηγητής Gerard Lafay έχει εκδώσει ένα βιβλίο για την Ελλάδα, που μόλις κυκλοφόρησε στο Παρίσι, με άρθρα Ελλήνων και Γάλλων υπέρ της επανόδου στο εθνικό μας νόμισμα, είναι αυτό και το συνιστώ σε όσους διαβάζουν γαλλικά. Θα αναφ, αναφερθώ απλώς, στο τι σημαίνει κυρίαρχο εθνικό νόμισμα και τι μπορούμε λογικά να αναμένουμε από την πιθανότητα εισαγωγής του.
Α. Που έγκειται η σπουδαιότητά του
Συχνά, όσοι είναι εναντίον μιας νέας δραχμής αμφισβητούν τις δυνατότητές της με το επιχείρημα “τι περισσότερο θα κάνει η δραχμή που δεν το κατορθώνει το ευρώ”; Είναι, φυσικά, τραγικά λανθασμένη αυτή η άποψη. “Όχι μόνο επειδή το ευρώ είναι δανειζόμενο χρήμα, που μας δίνεται με το σταγονόμετρο, και συνεπώς δεν μπορεί να στηρίξει τις αναπτυξιακές ανάγκες μιας κατεστραμμένης οικονομίας, όχι μόνο γιατί η ΕΚΤ μπορεί να διακόψει την παροχή του όποτε και για οποιανδήποτε αιτία το αποφασίσει, προκαλώντας μας ασφυξία, όπως το βιώσαμε ήδη. Αλλά, και επειδή το χρήμα, εκτός από το ότι είναι μέτρο αξίας, μέσο ανταλλαγής και μέσο εξόφλησης υποχρεώσεων, αποτελεί επιπλέον και ισχυρότατο μέσο κατεύθυνσης της οικονομίας.
Το ευρώ κατασκευάστηκε ως ουδέτερο νόμισμα, ως νόμισμα φάντασμα ή νόμισμα ατελές και γι’ αυτό δεν έχει τη δυνατότητα να επηρεάζει τα πραγματικά μεγέθη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Είναι, απλώς, προγραμματισμένο για να εξασφαλίζει στα κράτη-μέλη της ΕΕ νομισματική ισορροπία, αδιαφορώντας για την πορεία των πραγματικών οικονομικών μεγεθών. Οι σχετικές προδιαγραφές των εμπνευστών του, που ήταν πανικόβλητοι στη σκέψη του πληθωρισμού, στους κόλπους της Ευρωζώνης, κατασκεύασαν ένα νόμισμα απολύτως θωρακισμένο εναντίον του πληθωρισμού, αλλά φευ όχι και εναντίον της ύφεσης.
Το Σύμφωνο Σταθερότητας απαιτεί από τα κράτη-μέλη την τήρηση όρων, όχι μόνον εξωπραγματικών, αλλά και βλαβερών, δεδομένου ότι καταλήγουν σε στραγγαλιστική λιτότητα, σε μόνιμο περιορισμό της οικονομικής δραστηριότητας, σε υψηλή ανεργία, αλλά και σε κραυγαλέες ανισότητες. Πρόκειται για τους μη παρεμβατικούς οικονομολόγους, που πιστεύουν στην αυτορρύθμιση των αγορών κτλ., σε αντίθεση με τούς παρεμβατικούς που επικρατούν το 1936 με τον J.M. Keynes. Οι παρεμβατικοί, λοιπόν, οικονομολόγοι αναγνωρίζουν, ως τον κυρίαρχο ρόλο του χρήματος, τη δυνατότητα επηρεασμού της οικονομίας.
Κάθε μορφή ή βαθμός οικονομικού προγραμματισμού, για να καταλήξει σε συνθήκες ισορροπίας οφείλει να εξασφαλίσει κατευθυντήριο ρόλο στο χρήμα, καθώς και στη νομισματική πολιτική. Π.χ. η αναπτυξιακή προσπάθεια χρειάζεται κατάλληλη νομισματική πολιτική, με επαρκή ρευστότητα, ακόμη και κάποιο ποσοστό ελεγχόμενου πληθωρισμού, μέχρι το σημείο που η επιπλέον προσθήκη ποσότητας χρήματος δεν επηρεάζει το επίπεδο των τιμών, διότι εξαντλείται στη σταδιακή απορρόφηση της ανεργίας. Η πραγματοποίηση της πλήρους απασχόλησης σηματοδοτεί το σημείο, πέραν του οποίου η προσθήκη ποσότητας χρήματος αυξάνει τις τιμές, σύμφωνα με τη θεωρία του J.M. Keynes, αλλά όχι πριν.
Εξάλλου, στις ιδιότητες του χρήματος, ο Keynes προσθέτει και αυτήν της προφύλαξης, αναμένοντας στο μέλλον καλύτερες ευκαιρίες. Η σπουδαιότητα του χρήματος έγκειται στο γεγονός ότι από την ποσότητά του εξαρτάται η ένταση της οικονομικής δραστηριότητας, ο ρυθμός ανάπτυξης, ο τρόπος κατανομής του εισοδήματος και ο όγκος της απασχόλησης. Είναι, συνεπώς, σαφές ότι η ισχύς ανήκει σε αυτούς που δημιουργούν το χρήμα και σε αυτούς που το ελέγχουν. Το χρήμα είναι δύναμις. Και αναφέρω τη σχετική ρήση του M.A. Rothschild׃ “Αφήστε με ελεύθερο να εκδίδω και να ελέγχω τα χρήματα ενός έθνους και δεν με ενδιαφέρει ποιού”.
